Matar o pai
| Manuel Xestoso |
É ben sabido: o humor é unha forma cínica de enfrontarse á traxedia. Woody Allen é un prototipo nesa táctica de facernos rir das nosas miserias referíndose, aparentemente en exclusiva, ao seu propio personaxe, histérico e neurótico a un tempo. Pero todos sabemos que fala en xeral, que depositando a carga de penurias e miserias no personaxe Woody Allen está retratando ao home occidental contemporáneo, confrontado a uns problemas que quedan sempre por riba da súa capacidade de manobra.
A personaxe de A filla de Woody Allen herda os xenes paternos da neurose ante os pequenos dramas cotiás: a hipocondría, a suspicacia ante a sociedade de consumo, a sospeita da cultura do ocio, a irritación coa hexemonía cultural norteamericana… Pero, en realidade, as súas cuitas son tan propias coma herdadas e do que se trata aquí é de empregar un referente coñecido para reivindicar un personaxe novo. Un personaxe que, coma o seu modelo, entende demasiado ben a sociedade na que lle tocou vivir, sen que ese coñecemento frutifique nun maior beneficio para a súa existencia.
Hai un ir e vir entre o lugar común e a crítica aceda, entre o humor branco e o sarcasmo cruel. Niso consiste a humanidade dunha personaxe que abanea entre o escepticismo e a tenrura. Conforme avanza a obra, imos descubrindo que esa tenrura é sinónimo de vulnerabilidade e, daquela, a función comeza a tomar un camiño moi diferente a aquel polo que comezou. Se o inicio atopaba o seu patrón na frase enxeñosa, agora hai que esperar a que remate o parágrafo para descubrir que estamos nun territorio máis íntimo. E non é só unha cuestión de sintaxe: en realidade, son dúas formas de expresar a incomodidade ante a falta de sinceridade que nos rodea.
O salto entre esas dúas modalidades provoca un certo desconcerto no público, pero a personaxe –que sae beneficiada co cambio– xa avisa de que a felicidade hai que dosificala, de que unha vez chegados a ela non hai máis movemento posible. O certo é que –coma todos– só busca un descanso ante tanta angustia, unha saída que lle permita relaxar os seus mecanismos de defensa ante a permanente agresión do medio.
O resultado é unha función que se move a dúas velocidades e, aínda que o cambio de marcha non sempre se resolve con suavidade, gaña en complexidade: márcanse ás distancias co humor paródico de perfil plano no que sería doado caer. Nese sentido, hai tamén un recurso ao xestual que proporciona a plataforma para pasar do monólogo ao teatro unipersoal. Marián Bañobre, neste terreo, actúa como garante de que o fío non se perde, de que o intelectual e o emocional pertencen á mesma batalla pola supervivencia.
A viaxe en busca do pai é sempre unha procura da propia identidade pero, como ben sabía Freud, ao pai hai que matalo unha vez atopado. Canto máis se aparta a obra de Santiago Cortegoso do seu referente, máis personalidade adquire. Aínda que deba pagar o prezo de renunciar ao tótem do entretemento que o público reclama.
A filla de Woody Allen de Santiago Cortegoso
Compañía: Ibuprofeno Teatro
Dirección: Santiago Cortegoso
Elenco: Marián Bañobre
Coreografía: Carmela Bueno
Lareta, Festival de Monólogos de Redondela. Auditorio Multiusos de Chapela, 28 de decembro de 2014.
