Ver o invisible a través dunha alma allea
| Vanesa M. Sotelo |
| Foto: Magda Bizarro |
[Escenas do Cambio 2018 comeza hoxe con este espectáculo de Tiago Rodrigues. Con este motivo, recuperamos a crítica que Vanesa M. Sotelo fixo deste espectáculo, publicada no número 83 da Revista Galega de Teatro (veran 2015)]
A partir de Antonio e Cleopatra, Plutarco –en que William Shakespeare se inspirará para abordar a monumental historia entre o militar romano e a raíña de Exipto– afirmou que o amor pasou a ser “ver o mundo pola sensibilidade dunha alma allea”. Ofrecendo como propia a alma allea que propón toda creación escénica, o director luso Tiago Rodrigues, na súa versión distante da shakesperiana António e Cleópatra presenta unha proposta sobre este amor histórico e político que, estruturada sobre dualidades e dicotomías acaba por falar tamén da relación entre quen mira e quen é mirado, entre quen acciona e quen é contado.
Coa presente produción de Mundo Perfeito, Tiago Rodrigues asina unha memoria libre da historia de Antonio e Cleopatra de Shakespeare, igual que Shakespeare o fixo a través de Plutarco e Plutarco sobre a famosa parella. A relación entre Cleopatra e Antonio, ao tempo, é contada a través dos corpos e das voces da parella de coreógrafos formada por Sofia Dias e Vítor Roriz. O resultado é unha peza sutil e arriscada; asentada nunha delicada e moi medida enxeñaría dramatúrxica na que, ademais do traballo de síntese da historia e a redución de personaxes, destacan as variacións e os xogos rítmicos sobre o texto e a comuñón comunicativa que zumegan Dias e Roriz sobre a escena.
António e Cleópatra de Tiago Rodrigues concentra a historia de Shakespeare e reescríbea mediante un escollido xogo textual –de repeticións e variacións– sobre accións descritas que materializa a través dunha proposta actoral que mostra a relación entre o corpo real –de quen manipula– e o corpo evocado –o que o público constrúe na súa mente. A evocación é facilitada por un depurado distanciamento no que o actor como narrador da acción manipula a presenza invisible do personaxe: ás veces, móvese con el; outras, relaciónase con el; noutras, a actriz pasa a relacionarse directamente coa sombra do personaxe ausente, coa sombra que produce o seu propio corpo. Tiago Rodrigues inverte a invisibilidade do actor do teatro de formas animadas para acentuar a súa función como mediador fronte á presenza portadora da acción que, habitualmente visible, aquí pasa só a ser evocada. Deste xeito, o traballo actoral transfórmase nunha metáfora da mirada sobre o mundo desde a sensibilidade do outro.
“Mesmo sen terras para gobernar seremos reis do invisible” din. Sobre o imperio do invisible, en António e Cleópatra a palabra constrúe mundos, confecciona corpos e determina as accións que o espectador debe recoller desde a súa propia sensibilidade. A través da narración de Dias e Roriz, o público compón a súa propia Cleopatra, a apariencia de Antonio, os xestos de César, os detalles físicos de Octavio ou a voz de Enobarbo, creando tantas posibilidades como persoas asistentes. Por outra banda, o elemento do invisible traslada tamén unha reflexión entre o que non está e o seu testemuño: unha relación entre a memoria e a historia ao longo dun diálogo entre o clásico e o contemporáneo inscrito nunha sociedade virtual e de ausencias como a do tempo presente.
Para este António e Cleópatra , Ângela Rocha deseña un espazo esencial, minimalista, diáfano e de gran poder suxestivo. Nel, un ciclorama que se prolonga ata o proscenio sen delimitar a intersección entre ceo e terra envolve o universo no que se narra a epopea. Nese lugar suspendido, ambivalente e abstracto, flota un móbil de linas curvas e círculos azuis e amarelos como trasunto de forzas universais ou ciclos vitais. Ditas estruturas permiten intervir o espazo creando diferentes planos espazo-temporais en convivencia co sutil deseño de luz e de variacións sobre a sombra elaborado por Nuno Meira.
Normalmente, a transición é un dos elementos que definen a dramaturxia dunha creadora. Para transitar, Tiago Rodrigues propón un espazo para deixar en suspenso os personaxes invisibles. Ese lugar é o conformado por un banco, un aparato de música e o disco da banda sonora do filme Cleopatra, protagonizado por Elizabeth Taylor e Richard Burton. Ademais de abrir o diálogo sonoro e dirixir a mirada sobre outro documento que aborda a relación Cleopatra-Antonio da man doutra mirada –a de Mankiewicz– e por outra parella inmortal como a de Taylor e Burton, público e intérpretes poden distenderse e distensarse mentres é posible visualizar as paisaxes da música de Alex North.
António e Cleópatra: un traballo depurado e sofisticado onde a palabra contén as imaxes mais é potenciada pola irrepetible presenza e conexión actoral. Unha delicatessen escénica para ver cos oídos, para escoitar coa pel, para entrar no mesmo presente no que Antonio inspira e no que Cleopatra inspira.
António e Cleópatra de Tiago Rodrigues
Dirección: Tiago Rodrigues
Texto: Tiago Rodrigues con citas de António e Cleópatra, de William Shakespeare
Interpretación: Sofia Dias e Vítor Roriz
Escenografía: Ângela Rocha
Figurinos: Ângela Rocha e Magda Bizarro
Deseño de luz: Nuno Meira
Produción: Mundo Perfeito
Co-produción: CCB, CCVF e Temps d’Images
Centro Cultural Vila Flor, Guimarães. 13 xuño de 2015
