Siena

Un ollo para unha teoría óptica

| Manuel Xestoso |

Siena fala de moitas cousas pero, sobre todo, fala de dúas: do corpo e da mirada. O ollo é quen ordena o cosmos, o que lle asigna un lugar aos obxectos e, por extensión, ao suxeito que mira. Mais a mirada está adestrada dun xeito específico e, en consecuencia, vertebra a experiencia segundo uns patróns culturais que organizan o universo dunha forma determinada. O espectáculo de La Veronal traballa sobre a certeza de que a mirada moderna é unha creación do Humanismo e indaga sobre as consecuencias provocadas por esa visión do mundo, sobre a súa vixencia, sobre os problemas ante os que nos coloca.

Hai un esbozo de trama, máis suxerida que narrada. Unha muller entra nun museo para refuxiarse da chuvia e, contemplando a Venus de Urbino –que preside a escena durante a maior parte da representación–, atópase de súpeto nunha especie de misterioso bucle: tropeza ruidosamente nun banco da sala, o seu móbil soa, un home obsérvaa mentres contempla o cadro de Tiziano, un can ladra ao lonxe. A atmosfera creada evoca os filmes de David Lynch, a súa peculiar mestura de onirismo, enigma e violencia contida. Nada se fai explícito e, non obstante, a combinación de texto e danza desencadea unha ilimitada restra de suxestións, e unha fecunda sucesión de impresións e referencias cuestiona os alicerces da cultura europea.

O Renacemento, a través da perspectiva, colocou o punto de fuga –arredor do cal o cadro adquire coherencia– á altura do ollo do ser humano: liberouse así da tiranía de Deus. Pero a idealización do corpo xerada por esa teoría da percepción ten efectos perversos: podería ser a historia da cultura unha fantasía erótica masculina? Ou aínda peor: esa estetización, levada ao extremo, non converxe nun pesadelo fascista? A banda sonora de Siena inclúe, por un momento, a amálgama das voces de Mussolini e Berlusconi deixando a pregunta no aire.

A psicanálise tamén está presente: a mirada é desexo, mais tamén implica desexar ser desexado. A muller que mira o cadro é transportada de súpeto ao lugar do obxecto, ao interior do cadro. E, así, mirándose a si mesma, descóbrese como protagonista. E hai tamén agres indicacións de como a experiencia estética se banaliza nun mercado en que os carros da compra invaden o museo.

Os pequenos incidentes da estancia da muller nesa galería de arte son interpretados, reelaborados, repetidos e remodelados polos bailaríns. A frenética coreografía de Marcos Morau apela a unha aséptica linguaxe de movementos mecánicos e espasmódicos que reproducen fugazmente formas do Greco, de Matisse, de Mantegna, da Escola de Fontainebleu… e crucifixións, pantocrátores, anunciacións. Son corpos desconxuntados que xa pertencen a outra época, a nosa: corpos traspasados polo maquinismo cuxo aceno dislocado, non obstante, pode atoparse xa nalgunhas virxes de Simone Martini, un dos grandes representantes –precisamente– da escola de Siena.

Publicidade

A excepcional destreza dos bailaríns –xunto coa pulcritude plástica e sonora– conduce admirablemente a función insinuando que, malia todo, o corpo humano segue a ser un instrumento realmente fermoso e admirable. As teorías ópticas mudan e a nosa mirada se transforma. Pero saímos coa certeza dun corpo capaz de crear un espectáculo tan fascinante e inspirado coma este.

Siena de La Veronal
Compañía: La Veronal
Dirección: Marcos Morau
Coreografía: Marcos Morau en colaboración cos intérpretes
Texto e Dramaturxia: Pablo Gisbert – El Conde de Torrefiel e Roberto Fratini
Asistente de dirección: Tanya Beyeler
Elenco: Tanya Beyeler, Laia Duran, Cristina Goñi, Giacomo Todeschi, Ariadna Montfort, Lorena Nogal, Lautaro Reyes, Manuel Rodríguez, Marina Rodríguez e Sau-Ching Wong
Espazo escénico e deseño de iluminación: La Veronal & Enric Planas
Vestiario: Octavia Malette
Voz en off: Victoria Macarte e Benjamin Nathan Serio

Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia. Auditorio do Castelo, 18 de xullo de 2015.