O pesadelo americano
| Ana Abad de Larriva |
| Foto: Rosinha Rojo / MIT Ribadavia |
Do soño americano emanan expectativas que bailan entre ter e dar un (mellor) futuro aos fillos e fillas e, simplemente, sobrevivir. Un soño que se volve pesadelo, amarelo, como a cor do deserto e da aparencia cerúlea da morte. Algo que vén marcado pola figura dese muro da vergoña que separa México de Estados Unidos e que simboliza a morte de milleiros de persoas que perderon e perden a vida procurando atravesar a fronteira, saltar os valados de aceiro e cemento, pasar o deserto, o río, chegar ao destino; daqueles e daquelas que desapareceron no camiño.
Amarillo, da compañía mexicana Teatro Línea de Sombra, presentouse nesta 35ª edición da MIT de Ribadavia despois de 10 anos de xira por todo o mundo e o seu tema de partida, a crise da migración cara a Estados Unidos dende México, non só segue a estar de actualidade senón que mesmo se agravou coas políticas de Donald Trump. É por iso que a peza, que se vincula co teatro documento e transita entre a instalación e o posdrama, segue a gozar dunha gran vixencia e dun gran valor político. O emprego dos obxectos e da tecnoloxía son centrais no desenvolvemento desa instalación que transforma continuamente a escena e vai acompañada de cinema en vivo, con cámaras que gravan dende o plano frontal e o cenital, evocando os sensores que vixían o acceso de inmigrantes, así como de proxeccións gravadas. Tamén se nos amosa a roupa embolsada e as fotografías das persoas desaparecidas; as bolsas penduradas cheas de area, que evocan o deserto e regan a escena. As garrafas e botellas de auga, como as que levan os migrantes ao iniciar o camiño, para “ata onde lles chegue”, cos efectos de luces mesmo semellan lápidas.
Yo me fui a Amarillo, me deshidraté, me perdí en el desierto; dije que regresaría y todavía no he llegado. “Amarillo” é ese lugar en Texas que simboliza o destino no texto poético da peza polas implicacións que ten o seu nome nesa relación coa area e o sol do deserto. O muro do Auditorio Rubén García do Castelo tamén se resignificaba e daba especial forza ás accións de saltar e subir o valado que executaban o actor Raúl Mendoza e as actrices.
A figura do coiote que axexa e que pasea pola escena como unha ave de prea, evocada polo actor Jesús Cuevas, vestido de vaqueiro, reforza o espazo sonoro con cantos harmónicos. Porén, a acumulación desa repetición con variación, ata actuando como duplicador do texto emitido polas actrices, chegaba a xerar un efecto de eco burlón, saturador, case como un espellismo do deserto. A peza implica unha gran cantidade de elementos e linguaxes escénicos e de recursos dramatúrxicos moi interesantes que xeraban unha complexidade sensorial aínda que, nalgúns momentos, que algunhas accións non estivesen pulidas ou a súa repetición constante, mesmo con variacións, como no caso dese eco/retrouso, chegase a saturar a escena.
O texto ten moita forza poética e está cheo de imaxes e sentidos. Porén, é emitido por Raúl Mendoza e polas actrices como persoas escénicas, sen personaxes, mais cunha certa vontade interpretativa nun ton eminentemente discursivo, con poucas variacións e acompañado de simulacros nas accións físicas. Nel, hai diferentes voces, nese discurso sen nome e con milleiros de nomes, xa que pode ser o de calquera que migra e tamén de calquera que espera na ausencia de quen partiu. Amarillo ten a vontade de continuar a facer visible unha realidade que aínda hai que non ve: “Yo miro al norte pero el norte no me ve”.
Amarillo, de Teatro Línea de Sombra
Dirección: Jorge A. Vargas.
Elenco: Raúl Mendoza, Vianey Salinas, Antígona González, María Luna, Alicia Laguna, Jesús Cuevas.
Deseño do espazo escénico: Jesús Hernández.
Iluminación: Jesús Hernández.
Son/música: Jorge Verdín-Clorofila.
Vídeo-dispositivo de vídeo: Kay Pérez.
Realización de vídeo: Marina España, Raúl Mendoza, Kay Pérez.
Programación: Raúl Mendoza.
Mostra Internacional de Teatro, MIT, de Ribadavia. Auditorio Rubén García do Castelo. 21 de xullo de 2019.
