Dança de alta intensidade
«Who still dances, anyway?»
Jan Martens
Atención, a partir de agora, calquera tentativa rematará cos corpos esmagados e os ósos crebados. Mais, calquera tentativa de que? Calquera tentativa de falar, de protestar, de manifestarse.
Estamos en tempos nos que impera a violencia e nos que o poder, perdón, o Poder, actúa de xeito absolutamente aberto e impúdico fronte a calquera voz que se manifeste na súa contra. Unha actuación que é directamente violenta e que esmaga os corpos e creba os ósos dos que deberían estar a sustentar ese mesmo poder. Perdón, Poder.
Mais, que é iso de “manifestarse na contra do poder” (perdón, “Poder”)? Xa non serven os discursos antigos nos que acreditabamos, que na contra do stablishment estaba o anti-stablishment. Dúas faccións enfrontadas, unha ben diferenciada da outra, recoñecidas coma inimigas. Non son estes os tempos nos que o “Poder” esmaga as voces que berran na súa contra. Ao contrario, o “Poder” agora aprendeu a fagocitar esas voces críticas e convertelas en mercadoría, en grupo de Facebook, en foto de Instagram, en faladoiro televisivo.
O perigo para quen pretende manter o seu escano é outro: a voz individual e diferenciada. Convertida a especie humana nunha masa de uso e consumo, o inimigo é o que fala dende a súa unicidade, o que se separa da masa e sinala, así, un lugar posíbel que o “Poder” non quere que vexamos: o pensamento propio. O risco agora está no rol de corifeo, pois o coro podería comezar a escoitalo. Así, manifestarse hoxe en día é sinónimo de separarse do rabaño uni-pensante e sinalarse como individuo. E iso é algo que o “Poder” non pode admitir, non vaia ser que non merques a nova camiseta de Zara, que non te apuntes á cola do INEM, que non vexas “Sálvame”.
Esta podería ser unha das posíbeis sínteses da proposta que a GRIP & Dance On Ensemble presentou a pasada fin de semana no Teatro Rivoli de Porto, Any attempt will end In crushed bodies and shattered bones, un espectáculo de danza coreografado por Jan Martens (Bélxica, 1984) e que tivo a súa premiere mundial no Festival de Avignon deste ano.
Asistimos a unha sucesión de tentativas, de movementos que apenas se inician convértense xa en remuíños de reiteración constante, dos que xs bailarínxs xa non poden fuxir e que se acumulan na retina dx espectador/x grazas ás incesantes repeticións que dos mesmos movementos fan outrxs bailarínxs. Os remuíños van ademais acompasados polo bucle sonoro do Concerto para Clave e Corda Op. 40 de Henryk Gorécki, música que de tanto volver unha e outra vez acaba por entrar nos miolos do público e ficar aí por longo tempo, tamén repetida en bucle.
Un efecto sonoro que acompaña esta sucesión de tentativas infrutuosas, xa que cada unha delas bate contra o muro dunha realidade que non acolle ao individuo como obxecto de valor, que non respecta a unicidade senón a masa indiferenciada. Fronte a tal frustración, o individuo entra en crise, rebélase, loita e finalmente, cae.
Se cadra é por iso que Afonso Becerra afirma que este espectáculo é un de “danza de alta intensidade”, xa que xs bailarínxs comezan a peza nun altísimo nivel de enerxía e este nivel vai aínda medrando en intensidade ata o paroxismo final, tinxido de vermello e sangue.
A esa intensidade do movemento contribúe tamén o espazo escénico, completamente baleiro de escenografía, agás por unha sucesión de liñas xeométricas sinaladas no chan e que marcan as direccións que xs bailarínxs seguen por inercia. Tamén o uso da luz, con refachos cegadores e intermitentes que excitan a sensibilidade do ollo que mira.
Con todo, hai intres onde o ritmo se modula e a intensidade do movemento fica condensada en movementos pequenos e mesmo silencios. Do mesmo xeito, rómpese ese crescendo enerxético cunha longa pausa onde o corpo de baile amosa o poder da masa, cun camiñar acompasado que diverxe logo en figuras móbeis e altamente sincronizadas, mais sempre amosando o poder (agora si, “poder”) do bucle, a forte atracción da repetición, que nos leva á abstracción de nós mesmxs, convertidxs agora nun enorme ente único composto de moitos outros máis pequenos, que xa non pensan por si mesmos.
Poderiamos dicir, entón, que o problema non é a masa per se, senón a perda de conciencia da mesma. Dentro dese corpo de baile, Martens propón unha enorme diversidade: diferenciadxs en sexo, idade, altura, forma física, estilo e mesmo roupa des-xenerizada, xs bailarínxs compoñen un enorme e variado grupo humano, o que fai, se cadra, aínda máis dramático o seu inevitábel fracaso como individuos.
Pregúntase Jan Martens na benvida á páxina web da súa compañía, “Quen baila a día de hoxe, de tódolos xeitos?” e é esta unha pregunta que convida a liberarse de calquera ligadura que á danza lle puidese quedar, a día de hoxe. Do mesmo xeito, é unha pregunta que convida ax espectador/x a liberarse do peso da importancia das cousas e, se cadra, mesmo a bailar.
Nesta metáfora danzada, á que se cadra lle sobran os intres de reflexión a través da palabra, amósase a nova traxedia dunha Humanidade que se ten por importante de máis. Se cadra, precisamente, o que precisamos é iso: quitarnos importancia.
