Gústanme os espectáculos. O fútbol tamén é un espectáculo. Así que aquí vai outra de fútbol, como no artigo titulado “Celta 3. Valencia 1”. Naquel establecía algúns paralelismos entre o xogo do teatro e o do balón e poñía o acento na importancia radical da identificación para chegar á catarse. Neste quérome deter un pouco máis nese aspecto. A identificación ten que ver coa empatía, coa capacidade de poñerse no lugar do outro. No teatro dramático dos realismos, igual que na maioría da novela ou do cinema, como artes que funcionan explorando todas as posibilidades da narratoloxía, a historia e os personaxes implican esa identificación, xeralmente cos protagonistas da historia. Neses personaxes, a través das súas relacións e conflitos, así como do contexto situacional, atopamos actitudes e pulsións nas que nos podemos sentir reflectidos. Ese espello, ese reflexo, esa proxección, son a vía da identificación que nos fará vivir, dunha maneira sublimada, as vicisitudes do personaxe, case coma se as estivésemos experimentando na nosa propia pel.
Con todo, a identificación cun equipo de fútbol parece basearse – ou así me pareceu que o experimentei eu no meu primeiro partido de fútbol (Celta / Valencia, en Balaídos, o 23 de agosto de 2024) – nunhas proxeccións máis básicas e simples: que gañen os nosos, o afán por triunfar e tamén o feito de sentirnos parte de algo, do equipo, dun nós. Esa reafirmación do nós, evidentemente, necesita dun vós. E aí acontece un pouco como coa segunda persoa do drama, que garante o conflito que, á súa vez, é o motor da acción. Só que aquí, sobre o céspede e na bancada, a segunda persoa é plural, igual que o é a primeira. E niso baséase tamén parte do efecto emocional do espectáculo: a multiplicación das emocións intensificadas polo multitudinario da experiencia compartida. O contaxio do que falaba, coa metáfora da peste, Antonin Artaud.
Atreveríame mesmo a dicir que se produce unha comuñón entre os seguidores dun equipo en contraste cos do outro. E o xogo, no campo, é gozoso, claro que si, pero tamén é un sacrificio, porque os xogadores dano todo.
No primeiro artigo no que tentei analizar o fútbol coma se fose un espectáculo de artes escénicas, o colega Nando Llera enviou un comentario no que sinalaba varios aspectos nos que merece a pena deterse. Por unha banda, apuntaba que a experiencia catártica do fútbol si que ten a capacidade de cambiar o interior das espectadoras e espectadores, fronte ás miñas observacións nas que sinalaba que ademais do balón, o fútbol move emocións, pero non pensamentos nin ideas. Eu sigo preguntándome que é o que puido cambiar en min despois de asistir ao partido.
Doutra banda, Nando tamén se refería á sensación de pertenza como unha ficción, igual que no teatro, dicía, e concluía citando un meme que vira: “dicir que gañamos despois de ver un partido de fútbol é como ver porno e dicir que follamos”. Bromas aparte, non podemos desprezar as ficcións porque, quizais, é o único que temos e porque somos seres produtores de ficcións: que é se non a identidade, tanto individual como colectiva, máis que unha ficción? Que é o ser se non unha ficción? E ollo, porque cuestionala pode levarnos á traxedia, e se non que llo pregunten ao príncipe Hamlet cando comezou coas dúbidas aquelas de “ser ou non ser”.
Que vivindo en Vigo me identifique co Real Club Celta de Vigo e que durante o partido sinta que gaño ou que perdo algo con cada xogada, amplificadas esas emocións, ao unísono, pola multitude que abarrota o estadio, é unha ilusión, unha fantasía, unha ficción. Pero é que eu mesmo tamén son unha ilusión, unha fantasía, unha ficción, alimentadas co tempo e polas circunstancias. Pero que quedaría se quitásemos iso, a identidade, a ficción? Seica hai algo detrás das máscaras?
Dalgunha maneira, outro colega futboleiro, Pablo Carrera, no seu artigo “O vello teatro dos soños”, ratifica esa dimensión tan necesaria que o fútbol e o teatro promoven: a unión, a ilusión, os soños. Sen obviar os aspectos máis controvertidos e negativos do denominado deporte rei, Pablo Carrera escribe sobre a importancia da identificación e da conexión entre a xente e o equipo. O seu artigo tranquilizou algunhas das miñas inquietudes respecto diso cando recoñece: “Nunca tratará o fútbol os grandes temas da humanidade. Non é algo existencial, transcendente, profundo. Non é Hamlet, vai de marcar goles. Pero é bonito ver á xente compartir un pouco de tempo, falar con descoñecidos no bar e fantasear sobre que cousas farían de nós o mellor equipo do universo.” E acaba cunha afirmación preciosa, ao meu xuízo, “o fútbol é da xente” e o teatro tamén, “sempre será do pobo”. Pois quizais esta é a clave.
