Recentemente fun ver Mortais e vulnerables, de Furia Sotelo, ao Teatro Rosalía Castro da Coruña. Un espectáculo de danza creado e dirixido por Nuria Sotelo (coa complicidade de moitas outras miradas) e interpretado por Alejandra Balboa. Na conversa posterior á función, alcei a man para dicirlles a Nuria e Alejandra, sentadas perante o público, que marchaba coa sensación de ter visto algo que levaba tempo botando en falta. Non puiden explicar moito máis, en parte porque precisaba repouso para dar palabras a esa sensación, en parte porque hai cousas que só poden explicarse co corpo, así que xa quedaran ben explicadas. Non quero desvelar a súa dramaturxia, as escenas concretas, o seu emocionante inicio e o fermoso fin. Paga a pena reservalas para a experiencia do directo. Prefiro pois que estas liñas sirvan para xerar curiosidade e interese, tamén disposición a recibir esta proposta. Podemos imaxinar a súa atmósfera e o corpo que se move a través dela.
Mortais e vulnerables é un espectáculo que presta unha atención —tan precisa como múltiple— ás verdades do corpo: diversas, cambiantes, relativas. Que permite a ese ‘ser movente’ en escena gozar da súa fraxilidade, do seu propio desgaste. Todo o que sae e entra no corpo é atendido, nada é desbotado. Se atendemos ao detalle, podemos percibir a tensión xerada pola mirada propia, a dos outros, a respiración, o suor, os rozamentos da roupa, a temperatura da pel, os silencios e os excesos do movemento. O detalle multiplicado compón o todo. Hai na peza unha austeridade elegante, que non é esencialismo, pois asume a complexidade da existencia, isto é, da vivencia real do corpo que se amosa a outros no seu despregar, dotando ao espectáculo dunha fondura agromada á superficie, unha sensibilidade á flor de pel.
A presenza e a danza de Alejandra rebosan elegancia nun exercicio de recoñecemento e abandono continuo das súas coordenadas, un bucle. (Precioso exemplo do “bucle de retroalimentación autopoiética” que tan ben describiu Erika Fischer-Lichte no seu libro Estética de lo performativo, como aquela cualidade esencial da experiencia colectiva do fenómeno performativo: o sistema de intercambio permanente de reaccións entre observadores e observados). O corpo que non renuncia nin esixe. O corpo que se sabe tan vivo como mortal, que asume esa contradicción como un continuo. O movemento responde a estas cuestións a través dun traballo de gran fluidez que oscila entre a entrega e o recollimento, unha danza arroubada: a súa fraxilidade é reflexo da nosa e viceversa.
Como espectadora, cheguei a sentir esa confesión que alí se estaba abrindo, a éxtase da conexión, a ferida supurante que nin precisa nin quere ser pechada porque é orificio, é oco polo que sair de si e polo que deixar entrar. Fálanos da dependencia que non constrúe xerarquías nin hexemonías, por ser compartida: inter-dependendencia. A danza de Mortais e vulnerables apela a iso mesmo: o recoñecemento de que os nosos corpos se entenden, incluso a pesar de nós mesmos e das nosas convencións. Importa sinalar que, aínda que a peza se atrave a abordar as verdades do corpo, Mortais e vulnerables non contén un ton aleccionador. Non hai explicación nin réplica. Podes collelo ou deixalo ir. Hai un corpo que fala por si propio, que se pon a disposición, amosa o seu desexo de aceptar a loita e, ao mesmo tempo, a carga de loitar pola aceptación.
A nivel de movemento, abundan os xiros, espirais, suspensións, lanzamentos, aceleracións seguidas de pequenos silencios, poses de calma respiradas… unha danza que xoga cunha sorte de equilibrio liberado, de eixe oscilante, cargando así o espazo de posibles, de múltiples presenzas e ausencias. É conmovedor ver como un corpo que baila ten que se apañar para facer dunha caixa negra (o escenario) un espazo de posibilidades imprecisas, como se todo fose posíbel e imprevisíbel, a pesar das claras dimensións e limitacións da caixa, e da escasez de obxectos cos que interactuar. Nese sentido, a aposta pola austeridade da montaxe (non hai volumes escenográficos), reforzada por unha iluminación tamén austera (ao servizo da temperatura do corpo), non só achega un aroma elegante. Tamén apoia o transfondo da peza, que non é tanto un discurso argumentado como un hábitat no que o corpo se insire e as miradas se encontran. Un corpo silvestre que desexa estar aí, desvelándose e agochándose a cada movemento. A presenza é por veces carnal e por veces fantasmal. Unha danza temperada.
Ademais desta calidade de fondura e continuo, son importantes os silencios escollidos na música e no movemento. Instantes que son receptáculo e abismo. Variacións no continuo. Un vestiario negro e azul. A pel ao descuberto, suada, refregada, seca. O cabelo solto e recollido. Unha sábana que tapa o corpo, que o descubre, que o limpa. A búsqueda das variacións queda á vista, non hai efectismo, pero si sorpresas: nada é agochado, acontece así que somos testemuñas destes pequenos cambios, produtores de pequenas revelacións.
Mortais e vulnerables é un solo de danza con todo o que iso implica: a bailarina leva consigo a carga pero tamén a complicidade (levedade) de tantas outras. Con motivo leva un título en plural, apelando á realidade compartida que imos presenciar. Unha síntese da experiencia que eu persoalmente adoro como exercicio artístico: o solo acompañado. Non puiden ver a estrea da peza, interpretada por Nuria Sotelo. Pero vendo o movemento de Alejandra, intúese ben o exercicio de transmisión. Logo quedei pensando se este exercicio de transmisión (e quizais estou a aventurarme nisto) non terá ido incluso a favor dese hábitat proposto pola peza, se lle terá dado capacidade de despregue, ao multiplicar a cualidade de “solo acompañado”, é dicir de corpo danzante que é transmisor e receptor de desexos, que é anfitrión e hóspede, que fixo propios os xestos doutras e que antes diso tivo que recoñecelos e desexalos para facelos seus (recordo agora o concepto de “consorcio” da bióloga Lynn Margulis). Somos consorcio.
E iso botaba en falta: a levedade dun corpo silvestre. O impacto da súa intelixencia particular que non é ambición nin posesión, é desexo compartido, beleza que arrouba. E sentín o alivio do agradecemento, como cando lin estes versos da admirada Olga Novo, no seu poemario Cráter, que agora regresan ao meu pensamento:
Sucumbirá o poder
ó peso da levedade.
