A fin de semana do 26 ao 28 de setembro de 2025, fun convidado polo Centro de Creación e Investigación Nuisis Zobop do Porto (Portugal) a participar nun Laboratorio de Danza e Dramaturxia que propoñía, como tema principal, unha inmersión na fraxilidade e no presente. Este taller realizouse co apoio da Direção Geral das Artes do Goberno portugués e da Junta de Freguesia de Bonfim.
Para min foi moi enriquecedor traballar con persoas do mundo da danza, reflexionando sobre a busca de sentido e coherencia na creación coreográfica e no movemento.
A dramaturxia, basicamente, consiste nas operacións necesarias para establecer unha partitura de accións de diversa índole cun sentido perceptible. A dramaturxia podería compararse cun sentido de orientación, con trazar un posible camiño a través do encadeamento das secuencias dun espectáculo.
Isto levounos, no laboratorio, a reflexionar sobre o sentido da danza, desde a perspectiva de quen baila, da persoa que crea sentido bailando nunha obra artística: a peza de danza, e tamén desde a perspectiva da persoa que participa como espectadora. É desde a perspectiva da recepción que podemos observar a danza, como o teatro e todas as artes escénicas, como un xogo no que hai dúas partes actuantes: actriz, actor/bailarina, bailarín/performer e espectadora. Non obstante, non hai xogo que non implique regras ou pactos de xogo. Así, tamén podemos concibir a dramaturxia como a atención e a enxeñaría destas regras ou pactos de xogo. Cando (re)creamos unha peza escénica tamén estamos a (re)crear uns pactos de xogo coa recepción, a través dos cales se xeran os camiños de sentido ou orientación.
Joana von Mayer Trindade e Hugo Calhim Cristóvão da Nuisis Zobop integraron este laboratorio de dramaturxia e danza, igual que acostuman facer coas súas propias creacións artísticas, nun proxecto de danza e filosofía, no que tamén participa o Instituto de Filosofía da Facultade de Letras da Universidade do Porto. Trátase dun espazo valioso e único no eixo atlántico da Península Ibérica que fomenta a investigación e a reflexión, ampliando os horizontes da danza e da filosofía.
No laboratorio tiven a oportunidade de traballar con Joana, Hugo e un selecto grupo de bailaríns de diferentes orixes: Diletta Brancatelli (Italia), Frederica Giustozzi (Italia), Lucía Marrodán (Arxentina), Ethel Desdames (Francia), Marta Pieczul (Polonia), Sara Miguelote (Portugal) e Nuno Pinto (Portugal).
Reflexionamos sobre a dramaturxia como experiencia na danza, baseándonos na práctica de cada participante. Reflexionamos sobre os conceptos de presenza e fraxilidade. Anotamos as nosas reflexións sobre o tema e compartímolas, enriquecéndonos coas diversas achegas presentadas.
Cada persoa mostrou unha peza de danza curta, un solo de creación propia ou unha secuencia dunha obra máis longa, e tentamos escribir algo sobre cada unha delas: sensacións, accións, movementos, estilos, pensamentos, imaxes evocadas, emocións… Para despois comparar ou contrastar estas notas co que a propia bailarina/creadora nos podía contar sobre a súa peza curta. O obxectivo non era tanto intentar explicar ou narrar a danza como achegarnos ao seu sentido. Como dixo a pioneira da danza moderna e precursora das teatralidades posdramáticas, Isadora Duncan: “If I could tell you what I mean, there would be no point in dancing.”
Vimos unha boa parte do vídeo de Fuga para o Tempo Presente. O Leve Poder da Lua Apenas Queima os Olhos, a última creación de Nuisis Zobop, que trata a presenza, o presente e a fraxilidade dun xeito moi profundo e especial. Despois de ver o vídeo, pedinlles que fixesen un quecemento individual, sen romper a concentración xerada ao ver a peza e que reaccionasen cos seus corpos, creando un solo de baile de dous minutos e escribindo unha sinopse para un público potencial. A idea non era falar do que producira Fuga para o Tempo Presente, senón bailalo, movelo, deixar que o corpo en movemento respondese.
Foi unha experiencia extremadamente interesante, desde unha perspectiva dramatúrxica e de investigación, porque puidemos observar como os corpos, a través da danza, dialogan e se relacionan cunha obra anterior, mesmo se esta foi vista en vídeo. Todos os solos creados/xerados a partir de Fuga para o Tempo Presente mantiveron unha curiosa conexión entre eles. Ao mesmo tempo, puidemos discernir diferentes estratexias de relación, como diferentes pontes coa obra orixinal. Cada persoa, consciente ou inconscientemente, elixira algún aspecto dos moitos que conforman Fuga para o Tempo Presente: trazos máis cinéticos e formais, calidade dos impulsos, posibles imaxes interiores, sensacións motoras, estados de presenza, motivos coreográficos (na expresividade das mans e dos ollos), etc.
As análises e comentarios dos solos que xurdiron, e despois escoitar as sinopses, foron sorprendentes e moi enriquecedoras. Todo isto orixinaba resonancias e reflexos de maneira poliédrica, facendo que a experiencia da danza fose máis fascinante e profunda.
Saio deste laboratorio convencido, pola propia práctica, da necesidade do binomio danza-dramaturxia, despois de comprobar a reciprocidade entre elas e a capacidade de impulso e potenciación. Saio deste laboratorio convencido de que non hai danza, como obxecto artístico, como xogo, sen dramaturxia, aínda que quizais lle chamemos por outros nomes.
Premio Álvaro Cunqueiro da Xunta de Galicia en 2001. Premio María Casares á Mellor Adaptación teatral en 2016. Premio de Honra do Festival de Teatro Galego, FETEGA, do Carballiño (Ourense) en 2020. Premio Internacional de Xornalismo Carlos Porto 2024, de prensa especializada, do Festival de Almada, organizado pola Câmara Municipal de Almada, do que tamén recibira unha Mención Honrosa en 2020.
- O que hai e o que buscamos - 23/11/2025
- O corpo a vontade e o ser - 16/11/2025
- Quincegotas. O extraordinario está nas pequenas cousas - 02/11/2025
