Nesta cultura de consumo compulsivo de produtos novos e “obsolescentes” non é nada usual encontrarnos no teatro con reposicións de espectáculos de hai anos. Os festivais e os teatros, igual que as librarías e as tendas de roupa, queren renovar os seus escaparates e ofrecer novidades de temporada. Despois, resulta que esas novidades, en realidade, non son para nada novidosas senón simple repetición de fórmulas comerciais e, por suposto, de modas. Pero, como escribía o sagaz Oscar Wilde: “Fashion is a form of ugliness so intolerable we have to alter it every six months” (A moda é unha forma de fealdade tan intolerable que temos que andar a mudala cada seis meses).
Unha das creadoras escénicas máis heterodoxas do teatro galego, AveLina Pérez, quizais máis enfocada a indagar naquilo que a move para subir ao escenario que preocupada polas tendencias e as demandas do mercado, abriu a programación do Teatro Ensalle de Vigo coa reposición de Segunda man. Estado aceptable. Foi na fin de semana do 24 ao 26 de outubro e eu fun o domingo.
Volvo ver esta peza, que é a mesma que vira en 2023, pero que non é igual.
No teatro, que pertence a iso que chamamos artes vivas, a diferenza do cinema ou do audiovisual, cada función é sutilmente diferente e nunca igual. Nas sutilezas e nos detalles é, precisamente, onde está a maxia das artes en xeral e, neste caso, do teatro, en particular.
Esas sutís diferenzas débense, fundamentalmente, a que as persoas que participan na experiencia artística, as que actúan no escenario, guiando a peza, e as que actúan na platea ou na grada como espectadoras, nunca estamos nin somos exactamente as mesmas. Sempre hai factores humanos que mudan sutilmente, desde como nos encontramos nese momento, ese día, dependendo de múltiples circunstancias (saúde, climatoloxía, estado anímico, cuestións laborais, familiares, sociais etc.), até as nosas filias e as nosas fobias, así como a “química” que podemos ter coas artistas que están no escenario e tamén, claro, coas outras persoas que forman esa comunidade que denominamos “público”. Por outra banda, está o espazo teatral no que se realiza a experiencia artística, que sempre inflúe directamente na mesma. Non é igual ver un espectáculo nun auditorio de case mil localidades, onde o escenario pode estar a bastantes metros, separado da platea ou da grada, que velo nunha sala pequena para corenta persoas espectadoras, nunha relación moito máis próxima e, por tanto, facilitadora do fluxo afectivo-emocional, onde podemos sentir de cerca todas as inflexións expresivas, por moi pequenas que estas sexan. E, xa por último, ao mudar o público, o grupo de persoas que participan na experiencia artística, tamén vai mudar a retro-alimentación, o feedback, que modula os estratos rítmicos máis sutís do espectáculo. Con isto refírome ao grao de tensión e de afectación a moitos niveis: emocional (máis ou menos comicidade, máis ou menos asombro, máis ou menos tristura, máis ou menos ledicia, máis ou menos desacougo, etc.), na estruturación dos tempos (na sensación da duración das diferentes partes) e, por suposto, na intensidade dos clímax, así como na vivencia xeral da experiencia artística que constitúe un espectáculo teatral.
Sumado a todo isto, cando asistimos a esa estraña oportunidade dunha reposición dunha peza teatral (tamén pasa coa danza e con outras modalidades escénicas), métese polo medio e intervén o tempo entre a estrea e as funcións naquel ano e o diferente momento vital, social e político no que se fai a reposición.
Desde xuño de 2023, cando AveLina Pérez estreou Segunda man. Estado aceptable no mesmo Teatro Ensalle, até outubro de 2025, pasaron moitas cousas no mundo. Cada vez a velocidade dos cambios é máis vertixinosa. Pasaron cousas atroces que non é necesario nomear agora e mudou ou agravouse a orde mundial con Donald Trump como emperador desde a primeira potencia, etc. Todo iso soa moi grande, pero está alimentado polas micro-políticas do cotián: o consumo compulsivo e a soidade exacerbada, supostamente atenuada pola anestesia dixital (miramos máis ás pantallas que aos ollos da xente ou que á vida real); a desinformación e os auxes dos populismos das ultradereitas e a emerxencia de estados totalitarios escollidos por votantes descontentos e desinformados (sen memoria histórica); e unha longa restra de sucesos…
Sen determe máis en cuestións socio-políticas, é fácil deducir que Segunda man. Estado aceptable é un poema escénico revulsivo, que ironiza coa soidade e o consumo, que no medio do ruído da urbe coloca a tenrura das confesións de persoas neuro-diverxentes, esas que, dalgún xeito, fican nas marxes do utilitarismo da cadea producir/consumir e do estrés do mercado. Así pois, a paréntese temporal, que separa a estrea desta peza da súa reposición, non fai máis que aumentar ou amplificar o seu efecto.
Teatro Ensalle, unha sala pequena, non nos ofrece reposicións porque a peza sexa un exitazo de público, como pode acontecer cos “remakes” cinematográficos ou coas reposicións de espectáculos “main stream” para masas. Esta reposición, atrévome a dicir, responde a unha necesidade non manifesta de moitas persoas coma min – ou, se cadra, dunhas poucas – para quen o teatro de AveLina Pérez é un antídoto imprescindible fronte ao ruído e a alienación que nos circunda. Até me atrevería a dicir que agora o propio espectáculo, estreado en 2023, xa é un espectáculo de segunda man, en moi boas condicións, aínda que o estado no que nos encontramos non sei eu se será, precisamente, moi aceptable! Camiñando polo centro de Vigo, entre o Walt Disney de Nadal das luces, vexo máis sorrisos tristes e expresións baleiras que ledicia e felicidade.
Así que, en vez de estrear espectáculo “novo”, vemos un de segunda man, contribuíndo á sustentabilidade do planeta. Ir ao Teatro Ensalle e a Segunda man. Estado aceptable axúdame a reconciliarme co mundo.
Neste espectáculo hai imaxes de vídeo da xente nas rúas céntricas de Vigo e de Compostela. Están os letreiros en paredes vellas e até en rodas de coches cuns “Búscase…” tan estrambóticos como certeiros, dunha ironía que nos esperta un sorriso que até pode doer un pouco. Así é o humor de AveLina, faiche rir, pero tamén pica ou rasca un pouco, non si?
Están os dados cuspidos, a sorte, de quen desexa e se lle cumpren os desexos, de quen non desexa, de quen non se lle cumpren.
Están as señoras, cos seus bolsos de Bimba e Lola, coas súas excursións e viaxes e, sobre todo, coa súa soidade.
Están as cartas tan sinceras como desfiguradas, de persoas con diferentes trastornos psiquiátricos. Nelas, como sempre aconteceu cos loucos e cos cegos na dramaturxia clásica, encérranse mensaxes iluminadoras e misteriosas, que só se poden albiscar alén da letra.
Están as músicas de alegría melancólica e axexos amorosos.
Está a orquestra dos pratos Duralex da Transición ou de antes incluso, das casas humildes, daqueles tempos nos que non se rompía un prato.
E hai unha corro de tixolos, que na primeira versión non estaba.
Unha performance e uns textos que fan do cotián algo excepcional e fermoso e da desgraza, que nos circunda, unha graza que nos esperta.
AveLina Pérez saca toda a vaixela ao escenario e non o fai para un banquete, senón para desvelar poeticamente, humoristicamente, o agochado ou o que non queremos ver: como a obsolescencia dos produtos, que nos afanamos en producir e en consumir, pasou ás persoas, facendo de nós obxectos descartables e seres sos á deriva entre a masa e conformando a masa. Se ves que alguén se tira dunha ponte embaixo, por que non o vas facer ti tamén? Di nun momento do espectáculo. Se o vemos nunha Storyde Tiktok ou de Instagram será certo e até pode ser un bo consello.
Porén, Segunda man. Estado aceptable ábrenos ás vías dun posible pequeno cambio: observar, reflexionar, pensar. O humor e os espazos para a tenrura son outra chave neste espectáculo e seguramente tamén na propia vida, porque o teatro de AveLina non finxe, senón que nos aboca directamente á vida.
Premio Álvaro Cunqueiro da Xunta de Galicia en 2001. Premio María Casares á Mellor Adaptación teatral en 2016. Premio de Honra do Festival de Teatro Galego, FETEGA, do Carballiño (Ourense) en 2020. Premio Internacional de Xornalismo Carlos Porto 2024, de prensa especializada, do Festival de Almada, organizado pola Câmara Municipal de Almada, do que tamén recibira unha Mención Honrosa en 2020.
- O que hai e o que buscamos - 23/11/2025
- O corpo a vontade e o ser - 16/11/2025
- Quincegotas. O extraordinario está nas pequenas cousas - 02/11/2025
