Apoloxía da contradición
| Roi Vidal Ponte |
O ser humano é contraditorio. Díxoo Shakespeare nun monólogo imprescindible e asumímolo como elemento esencial da nosa natureza, mesmo da nosa cultura. A dúbida, a pregunta o trasacordo: a escaleira. Pois nada máis contraditorio que a arte autoconsciente, esa arte de estirpe dadaísta sempre a se cuestionar a súa propia existencia, pertinencia, utilidade, necesidade.
O monólogo-molotov de Lina Pérez non prescinde do auto-odio. Basea o seu discurso nunha lúcida ironía que neste caso é en absoluto evasiva; antes ben, cómpre velo como un artefacto que estoura dentro de si mesmo, como unha arma que, como o mexadoiro de Duchamp, bota man da burla sarcástica do feísmo abxecto para se converter en xenial peza de culto.
A personaxe-artista-Lina desdise constantemente. Solta mentiras e verdades nun continuo ir e vir zig-zagueante polos vieiros máis lúdicos do concepto de ficción. O que se conta pode ser verdade ou mentira. Normalmente tanto ten, pois o que importa é o narrado ou o dramatizado, mais aquí o cerne é precisamente ese desenmascaramento do artificio, moito máis divertido que o de calquera residuo epigonal de Brecht.
A contradición subxace tamén na tensión existente entre o riso e a seriedade verídica e social dos elementos que se deforman para acadar a gargallada: unha empanada, un mendigo, un can, unha artista… Elementos axitados e revoltos nun cocktail de cheiro hipster e regusto punkarreiro. O texto é repetitivo e obsesivo coma os de Tomas Bernhard, mais a súa visceralidade recicla polo lado cómico toda a posible parafernalia intelectualista. O respectable dá en rir ante ese espello deforme que o confronta contra as vergonzas das que non fala no seu habitual contexto acomodado.
A figura dun espectador no fondo da fileira de butacas, a asentir e asumir constantemente o discurso contraditorio da artista-Lina, é un verdadeiro achádego escénico que tanto serve para podermos falar da proximidade desta peza coa teoría do teatro postespectacular que pon o foco no que hai entre a escena e o público, como para facernos remexer o cu nunha reflexión que só abrocha, como un disparo máxico, na ultimísima escena-imaxe da peza, cando o home se volve espec-actor para nos dicir que todos somos esa artista vaidosa e que unha estrutura circular nos impide saír da espiral de marfil.
A interpretación de Lina Pérez, sobria e mesmo desganada, é toda unha lección de antidivismo e iconoclastia anticomercial, nunha obra que podería terse deixado levar facilmente polos vieiros contrarios. Os lentes de sol, o cigarro de liar, o cabelo un pouco descoidado… Son elementos que axudan a configurar unha personaxe rica na súa verosimilitude. Tan parecida ao que podería ser verdade que se pode chegar a contradicir co seu suposto carácter burlón e crítico.
O mesmo se pode dicir do espazo escénico: disperso, desleixado, caótico, povera… a procurar, en todo caso, unha sensación de antibeleza e incomodidade que contribúa a subliñar a farsa desa vaidade postmoderna. O ritmo escénico vaise facendo mediante a aparición dun espazo sonoro cheo de sonoridades escuras contrapunteadas con algún dos maiores éxitos do punk primixenio. Unha carga de violencia en fóra de campo que, definitivamente asocia este gran Os cans non comprenden a Kandinsky con ese teatro social e asemade misántropo tan común en outros grandes creadores de imaxe-discurso como Angelica Lidell, Rodrigo García, Heiner Müller, Michael Hanecke ou o último Ruben Östlund.
A mensaxe é tan clara coma contundente. En tempos nos que a indignación cidadá camiña na corda frouxa do artivismo máis inocuo pola espesura das redes pseudo-sociais, cómpre non esquecernos para que estamos aquí. Non deixar de preguntarnos aínda hoxe para que serve a arte. A resposta ten que ser ética. Ten que ser política. Porque importa máis a vida que o papel. Porque todos somos cans.
Os cans non comprenden a Kandinsky de Avelina Pérez
Dirección e dramaturxia: AveLina Pérez
Elenco: Avelina Pérez e Daniel Casquero
Deseño de iluminación: Beatriz de Vega
Fotografía: Martín Pol.
Espazo sonoro construído desde as Esculturas Sonoras de Alberte Pagán.
Sala Ingrávida, Porriño. 2 de decembro de 2017.
*Este artigo corrixiuse o 12-12-2017 para rectificar un erro polo cal se lle atribuía a iluminación a Daniel Casquero.
