Hai poucas oportunidades durante o ano para poder desfrutar de pezas curtas de artes escénicas, neste caso de danza. É unha mágoa porque a peza breve, na súa concisión, concentra as enerxías do mundo, como fai o poema. E cada creadora ofrécenos un mundo pola vía do corpo, no seu xeito de intervir no espazo-tempo compartido, a través do movemento e as tensións rítmicas que desprega e nos alcanzan. Que sorte ten Gondomar contar con ABANEA, igual que Foz, Outes e Allariz. Vilas privilexiadas fronte ás urbes atoladas polo todo que non é nada.
A Asociación IS.MO Cultura, co apoio da Xunta de Galicia, da Rede estatal AcieloAbierto e o INAEM, e os Concellos implicados de Gondomar, Foz, Outes e Allariz, ademais de A Casa Vella e SóLODOS, coa dirección de Marta Alonso Tejada, Manu Lago, Lilian Portela e Paula Quintas, van pola segunda edición de ABANEA, un espazo para o excepcional, que se abre á xente destas vilas e a quen nos quixemos achegar, porque a visita merece a pena e nada ten que ver co turismo plano de consumo, paparota e verbena.
O venres 28 e o sábado 29 de xullo, en Gondomar, Paula Quintas e Marta Alonso Tejada, as mestras de cerimonias do ABANEA, convidáronnos a facer co programa de man do festival, de papel couché, nun exercicio de papiroflexia, un abano co que non só escorrentar a calor do verán, senón tamén aprender a linguaxe secreta que se remonta aos tempos de Luís XIV, o rei que fomentou a danza de corte e o ballet. Así, co espírito lúdico activado e a predisposición flexible, abano en man, ABANEA levounos por unha viaxe sensorial e emocional diversa a través de tres pezas breves moi diferentes en cada unha das xornadas.
O venres 28, vimos dous solos: A RAÍZ DE de Daniel Rodríguez (Galiza) e PROSERPINA de La Mínima (Madrid), cun dúo no medio: MINGUANTES da Cía. Entremáns/La Guajira (Galiza), que chega como espectáculo seleccionado pola Rede estatal Acieloabierto, da que é, actualmente, subdirectora Paula Quintas.
A RAÍZ DE de Daniel Rodríguez foi para min un descubrimento encantador. Creo que é unha das pezas nas que o contexto de raíz tradicional se presenta máis orgánico e vibrante dentro do contemporáneo. Daniel Rodríguez ofrécenos toda a sensualidade, o desafío, a irmandade e a festa que funden as raíces no baile tradicional galego, nas sonoridades e nos xeitos que abrollaron da nosa paisaxe. A RAÍZ DE transforma ao bailador nun mago, nun sedutor e tamén nun libertador. Tres figuras alegóricas construídas no fluír do movemento que, ademais, actúan en paralelo a algo moi íntimo e persoal que se pode sentir e percibir, aínda que, como debe ser, fique no ámbito do segredo. Porque esta peza tamén é, ou sobre todo é, expresión inaudita do mundo de Daniel, unha porta aberta de par en par a unha sensibilidade e un ser do seu mundo no mundo, que flúe nas ás que lle dá a terra e o mar, o ecosistema cultural da matria galega.
Os saltos e os xiros, o traballo de pernas e brazos, nalgúns momentos, recollen ecos populares do tradicional, sen ilustralos, sen pegalos alí como nunha colaxe. Eses paus son subterráneos, se a coreografía fose o texto, eles serían o subtexto, pero sen actuar como forzas intencionais, senón, máis ben, como ese pulo circular céltico que, sen despegarse da terra, toca o ceo.
Unha peza emocionante que se move, como peixe na auga, tanto no silencio inzado de expectativas, como na conxunción coas voces e as músicas de Aida Tarrío, Manuele Pardo e Baiuca.
O eu e o nós, o contemporáneo, na súa singularidade, e o tradicional, na súa extensión popular. E, por riba de todo, o pracer de ver a alguén que o dá todo, que está con nós, e que liberándose tamén nos libera sen perder o norte, sen ignorar o ecosistema cultural que nos deu.
MINGUANTES de Entremáns/La Guajira (Ana Beatriz Pérez e Armando Martén) é máis do que un dúo, é a expresión da simbiose do dous, da necesidade inextricable do dous, a explicación inexplicable da parella, do par, de por que necesitamos, procuramos ou artellamos a vida en parella. Esa simbiose, esa expresión do dous está, marabillosamente, atravesada polo tempo en máis de dúas dimensións. O tempo da respiración no acoplamento dos corpos, nomeadamente dos torsos, a parte na que residen vísceras e órganos vitais, sobre todo os que marcan a organización rítmica e temporal máis básica: o corazón coa sístole e a diástole e os pulmóns, que tamén son dous, na inspiración e a expiración. A ondulación dos corpos de Ana Beatriz e de Armando, xunguíndose no tempo e no espazo, converténdose no horizonte vibrante que miramos e sentimos. E está o tempo, como arquivo histórico, que traen as presenzas.
No fermoso e poético texto, que escoitamos na voz en off de Rocío González, entre a música e os silencios, fálasenos de contrastes nos caracteres del e dela, e aparece a complementariedade.
O poema coreográfico destila amor sazonado polo tempo e, aínda que a aceleración á que nos somete a inmediatez tecnolóxica e dixital do presente nos poida levar a ser seres minguantes, fronte ao tempo de quen nacemos noutro século, ese amor, na delicadeza e calidade supremas desta peza, redímenos e fainos triunfantes.
PROSERPINA de La Mínima é un solo no que Perséfone e a primavera rebulda no chan, entre flores multicolores. O mito desta deusa que ilustra o ciclo da vida, morte e resurrección, conflágrase e detona nunha coreografía que parece construír o corpo. O bailarín xoga cunha chaqueta americana polo dereito e o revés, nela trae as flores que guinda sobre o chan. O forro floreado da chaqueta, vestida do revés, danos esa primavera que quere brincar, erguer, soñar. Pero que, no final, dándolle a volta, vai ser a chaqueta seria, a negra, a da persoa sobria, a que xa sabe. Un traxecto especial o de Alberto Almazán Tavero no que as flores e coñecemento sosteñen unha relación, en certo sentido, paradoxal ou non, porque as flores ou murchan, se son só decorativas, o mudan en froito, no ciclo das estacións. E o coñecemento, é o froito, a colleita, ou é a flor? Onde ficou a primavera? Alberto lévaa nos petos da chaqueta.
O sábado 29 de xullo foi tarde de dúos: ME FUI CON TU NOMBRE de No Man’s Land Cía. (Ecuador/Túnez), programada en colaboración coa Plataforma SóLODOS Costa Rica (Maruxa Salas, Erick Jiménez e Víctor L. Carbajales); VESTIRME DE TI de Nuria Sotelo e Clara Ferrão (Galiza); e SAMSARA de Chey Jurado e Javito Mario (Extremadura), que vén pola Rede Acieloabierto.
En ME FUI CON TU NOMBRE de No Man’s Land Cía. os trazos étnicos de Marcelo Javier Guaigua (Ecuador) e de Lémia Boudhiaf (Francia/Túnez) lévannos a un universo tan exótico como o da voz en off de Julio Cortázar. O real da danza adquire os voos do realismo máxico. A creatividade e a forza dos “portés” no entrelazo dos corpos a min deixoume pampo. Iso combinado coa puntuación de pequenos xestos en contacto cos rostros, sobre todo cando se collían tapando a boca, un da outra e a outra do un, fai que a peza xere a expectativa dunha posible historia que se nos escapa, ou, como mínimo, dalgún tema que pode andar agarrándose a eses movementos, que son coma lóstregos veloces entre eles e ese transporte dos pesos. A percusión na música e o texto do ecuatoriano Jorge Enrique Adoum, se cadra, tamén contribúen a esa sensación.
VESTIRME DE TI de Nuria Sotelo e Clara Ferrão é unha peza moi visual, non só polo colorido de pantalóns e blusas, relevantes polo convite que o propio título nos traslada, senón tamén polo enredo dos corpos, nun xogo no que unha intercepta á outra, cun brazo, cunha perna ou cun pé, impulsando, de xeito fluído, o mudanza no corpo da outra. Deste xeito, como pezas que encaixan, Nuria e Clara, van xerando formas e composicións a dúo moi plásticas e visuais, desde unha actitude lúdica chea de espontaneidade, que nos divirte e abraia. A filigrana, a exactitude na coordinación dos movementos, e a fisicalidade exixente que implican fai que esteamos moi pendentes delas. Tanto como unha depende da outra, revélasenos así algo que a vaga de individualismo e atención ás pantalliñas dos nosos dispositivos electrónicos nos está facendo esquecer: a necesidade de relacionarnos con outras persoas, o feito de que dependemos delas para ser e estar sans. A min encantoume o arco emocional da peza, porque desa alegría e diversión inicial, pasan a un traballo no que a tenrura, o abrazo e o acougo, tamén nos fai acougar a nós niso, no entre, cando acada o equilibrio.
SAMSARA de Chey Jurado e Javito Mario é un prodixio no unísono acrobático e no manexo virtuoso das dinámicas, no xeito que teñen de manexar as velocidades do movemento, case en termos fantásticos, sobre todo cando unha caída ou un movemento inercial se frea ou ralentiza, ou cando un movemento de natureza forte, como pode ser un salto, unha patada, se suavizan. Hai nesas reviravoltas polo ar e no traballo no chan algo do “Hip hop”, do “bboying”, do “breakin”. Chey Jurado parece que ten o corpo habitado por diferentes bailaríns ou, noutras palabras, que o seu corpo é un escenario no que as diferentes partes actúan de xeitos sorprendentes, sobre todo, cando o fan en disxunción. Pola súa banda, Javito Mario tamén achega unha finura e unha delicadeza que non fai predicir os impulsos e o poderío das súas reaccións.
Hai no conxunto, desde a escena inicial na que participan nun xogo de mesa sobre o chan, unha especie de relación de “dealers”, de tratantes. Se cadra, ese é o mundo no que nos movemos, marcado polas negociacións e polo calibrar de ganancias e perdas. Ilusións externas, iso de gañar ou perder, que nos levan por camiños nos que cómpren moitas piruetas e acrobacias arriscadas.
ABANEA non só nos fixo danzar na cadeira, nesa viaxe emocionante das pezas programadas, senón tamén na “Pista de baile” que abriron ao finalizar os espectáculos. Marta Alonso Tejada botounos unha man para encontrar o paso, con propostas coreográficas sinxelas e divertidas. Abaneamos os corpos logo de expandirmos a sensibilidade nas ás da danza. E creo que nos sentou moi ben.
