Catarse sen alardes
| Manuel Xestoso |
A desgraza é algo azaroso, a traxedia concirne só a humanidade. Liberto comeza na descrición dunha desgraza e medra no desenvolvemento da traxedia: unhas semanas na vida dunha muller que ten un fillo con danos cerebrais irreparables, uns días na que o infortunio se incrementa co padecemento engadido da burocracia, da espera, do sentimento de culpa tan prodigamente repartido pola sociedade.
Se cadra, o horizonte do teatro é replicar a existencia en toda a súa aspereza, inventar o dispositivo que explique ou que revele os mecanismos desa putada que tende a ser a vida. Liberto transmite toda a súa dureza ideando unha engrenaxe que se afasta do realismo para chegar á realidade. Na obra, todo é artificioso: o tratamento do tempo, a pluralidade de voces, as apelacións ao público, o distanciamento da segunda persoa, as cancións que envolven sentimentos non expresados… e, non obstante, todo desprende verdade, todo ten o latexo desa actualidade corrente que golpea nos momentos máis inesperados.
A montaxe de Tamara Canosa pon a lupa sobre os detalles menos vistosos da traxedia: sobre o humor negro que nos asalta no cerne da fatalidade, sobre os pensamentos “inadecuados”, sobre o cotiá que acaba resultando a obscenidade da dor. Quizais evocando un primeiro plano que mostra que as protagonistas poden –podemos– ser, seres desvalidos, nobres, volubles e desapiadados ao mesmo tempo. E ese achegamento a un texto xa inclemente de seu, transforma o espectáculo nun drama existencial de enfrontamento coa morte, nun alegado político a favor da eutanasia e nun ensaio sobre a convivencia nos momentos máis terribles.
A obra chama polo público, precisamente, dende ese lugar que todos coñecemos, ese espazo en que conviven a existencia ordinaria e o derrubarse dun mundo. E reclama atención a través dunhas interpretacións que persiguen a verosimilitude por outras vías diferentes ás do naturalismo: algo coreografadas, algo impostadas, como escapando da réplica exacta para que se advirta o esencial da traxedia, para que a catarse chegue sen alardes. A música e a presenza demiúrxica de Lucía Aldao outorgan ese palpitar ilusorio que vai máis alá da transgresión e busca o reflexo desa dor irrepresentable: desexar a morte como a mellor solución para un ser querido.
Como en tantas outras ocasións na historia do teatro, a liña que vertebra o relato reside na desmoralizante convicción de que o comportamento humano resulta estéril ante o destino. E mais Liberto consegue matizar para engadir que, ás veces, tamén resulta entrañable. E así a traxedia logra que o noso lugar no devir dos acontecementos non se manifeste tan indiferente. Porque o teatro tamén ten que colocarnos xusto no lugar que nos corresponde. Ou no lugar xusto que nos corresponde.
Liberto, de Gemma Brió
Dirección e adaptación: Tamara Canosa
Elenco: Rocío González, Cris Iglesias e Lucía Aldao
Tradución: María Vázquez e Tamara Canosa
Escenografía e iluminación: J.M. Faro “Coti”
Son: Jas Processor
Música orixinal: Lucía Aldao
Coreografía: Rut Balbís
