A xeito de poema caligráfico, Uxío Novoneyra, en 1966, escribía este texto dun único e centrífugo verso de letras danzantes: “Bailas e faisme libre”. Nel pode estar o miolo desa arte, anterior ao teatro, coa que a humanidade se libertou de moitas cadeas, sobre todo das invisibles: o medo, o individualismo e a tristura cando son nocivos, a necesidade, angustiosa ás veces, de entendelo todo. Porque a danza séntese máis do que se entende.
O baile é unha celebración da vida, unha festa. O movemento do corpo deixa de restrinxirse ao utilitarismo económico do laboral ou do obrigado: moverse para limpar a casa, moverse para ir coller un vaso de auga, carrexar as pertenzas, empurrar as maletas… No entanto, o corpo comeza a moverse para liberarse de todas as cadeas, incluída a do pensamento, que até o pensamento ás veces se pode volver cadea. Moverse para sentir o pracer do movemento rítmico, para despegar do chan e elevarnos por riba das nosas miserias ou, pola contra, para conectarnos coa terra e coas forzas telúricas, como fai Janet Novás en Mercedes máis eu. Conectarse co chan tamén é un xeito de elevarse del.
O 29 de abril, Día Internacional da Danza, faise especialmente indicado para a nosa contorna, na que esta arte segue a estar marxinada respecto ás outras, como demostrou o último informe, en materia de artes escénicas, do Consello da Cultura Galega. Do último ano do que se teñen datos completos, o 2018, a programación de espectáculos de danza en Galiza foi tan só do 6%. Alguén podería pensar que a danza ten pouco público, pero isto non é máis ca unha falacia. Non ten público o que non se fomenta. Nas últimas edicións do festival En Pé de Pedra, en Compostela, o público chegou a uns 16.000 espectadores/as e, como sinalou Ana Vallés en 2007, no número 50 da erregueté | Revista Galega de Teatro: “Non había público porque non había danza e non había danza porque non había público porque non se programaba”. A carioca co rabo na boca!
Non obstante, como calquera manifestación artística fundamental dun ecosistema cultural diferenciado, non se trata da cantidade senón da calidade. Tamén do dereito da cidadanía a poder asistir a espectáculos de danza, alén do número de billetes que se poidan vender.
“Bailas e faisme libre” introduce esa segunda persoa, que pode ser a da consciencia, a da mente, a da palabra, que se dirixe ao corpo para agradecerlle esa liberación. Emanciparse da palabra, descargarse do pensamento, por iso, se cadra, o poema fica así tan breve, porque o resto do poema acontece fóra del, no corpo danzante. “Bailas e faisme libre” corpo, libérasme do ser e permítesme un estar pleno.
A arte da danza, sobre todo a que non se limita polos xustillos formais, estilísticos, técnicos e rítmicos, a contemporánea, resulta especialmente poemática.
Por outra banda, esa segunda persoa tamén pode ser a da bailarina ou o bailarín, que ao bailaren nos fan libres. Porque, entre as emocións, grazas ao efecto das neuronas espello, tamén se activa a emoción cinética. Pero, ademais, esa empatía en relación a quen nos ofrece a arte da danza, ten a capacidade de levarnos, de soltarnos, de activar as nosas endorfinas, dopamina, serotonina… O cóctel da vida a axitarse felizmente e a esfarelar os compartimentos estancos dos xéneros e doutras restricións identitarias, nunha pulsación que nos une.
29 de abril de 2021, Día Internacional da Danza
