O raro é que bailar sexa raro. Verdade? A frase non é miña, é do Colectivo Vacaburra, formado polas creadoras escénicas Andrea Quintana e Gena Baamonde. É o título dunha peza de danza contemporánea liberadora, intensa, divertida e rebelde.
O raro é que bailar sexa raro, ademais dunha triste constatación que di moito do mundo que construímos ou do que somos cómplices, por activa ou por pasiva, é, nesta dramaturxia, un xeito diferente de facer política, unha inflexión.
Andrea e Gena non son cómplices dese mundo no que o baile é raro. Tampouco parecen ser cómplices dun mundo no que, se bailamos, o facemos ao son que nos marcan. De feito, na primeira das tres partes nas que nos fala Andrea, bailando, diríxese a unha segunda persoa, ti, esa segunda persoa na que eu me constrúo como primeira persoa, para declarar que non bailas, ti, o baile non é teu porque bailas o que che mandan e falo ou intentas facelo co corpo que tamén che mandan. Por tanto, Andrea non é outra que tal baila.
Antes, mirándonos como quen está ligada inevitablemente e sen escapatoria, escoitamos repeticións e variacións dun piano, no que parecen exercicios de técnica de ballet. Andrea, a bailarina, deixa aparecer o movemento, coma se espertase no seu corpo e se descubrise diferente e única, mesmo ante o movemento pautado e regulado do ballet. Entón, a tensión rítmica invisible xorde magneticamente entre o que se evoca, os exercicios de ballet, e esa presenza de Andrea, fóra dos estándares máis establecidos para a danza, e o movemento de delicadeza volcánica, de ferocidade suave.
Tres seccións ou partes parecen conformar a dramaturxia de O raro é que bailar sexa raro, cada unha delas pivotando, entre outros elementos, sobre músicas de diferentes estilos, sobre tres textos, sobre cambios mínimos de vestimenta e sobre a manipulación de tres obxectos da maquinaria escénica: o baffle, o foco e o linóleo. A vibración sonora, a lumínica e a do chan. O que se escoita, o que se ve, o que nos sostén e o que se sente. Un chan que non está nin baleiro nin morto. Porque o chan sempre foi un terreo fértil para a danza e, ao mesmo tempo, un compañeiro imprescindible, tanto como axuda e apoio, como un reto e mesmo unha ameaza.
Andrea móvese e literalmente move o espazo. Baila connosco, pero tamén co altofalante e o son, co foco e a luz, co linóleo e o chan, resignificándoos e, á súa vez, resignificando a danza, nunha creación sen precedentes, única, salvaxe e delicada.
Andrea busca a Rose e, coa axuda da dramaturga Gertrude Stein, pioneira da posdramaticidade, xoga coa rosa. Unha rosa é unha rosa é unha rosa… E sorrimos e rimos, porque, aínda que unha rosa é unha rosa, aquí Rosa podes ser ti ou eu. “Ceci n’est pas une pipe” (Magritte) e aquí tampouco hai rosas.
A contestación política non está no discurso verbal explícito, senón na presenza, na fisionomía, nos xeitos de Andrea. Trátase dunha contestación respecto a varios niveis normativo-ideolóxicos tradicionais, profundamente arraigados na sociedade e feitos explícitos a través de partidos de dereita e ultradereita: o binarismo heteropatriarcal dos roles de xénero e as súas consecuencias, o que debe ser e como debe moverse o corpo feminino, o que debe ser unha bailarina e como debe moverse, e mesmo o que debe ser a danza. E non só. Porque tamén está a importancia de manter o tipo, de manter o personaxe (concepto de identidade social que nos clasifica). A obriga de representar o noso personaxe ante as persoas que nos rodean e coas que, necesariamente, debemos establecer relacións (familiares, persoais, sociais, académicas, laborais). A obriga non escrita de ser útiles, producir e consumir. “Por que só nos lembran polos nosos esforzos?”. Andrea, na terceira parte de O raro é que bailar sexa raro, parece reivindicar a necesidade de invernar, como outras especies de seres vivos. A reivindicación do cansazo, o dereito a estar cansa ou enferma… Aínda que no final, no desta peza tan pouco habitual, racha con todo, nunha especie de berro salvaxe en baile, alegre e revulsivo. Unha liberación.
Se alguén me preguntase, agora mesmo, que é bailar?, non respondería o que estipularon os señores da Real Academia Galega: “mover o corpo segundo as regras do baile”. Eu diría: bailar é unha liberación, ou polo menos iso é o que experimentei con O raro é que bailar sexa raro. Felices festas! Bailemos!
(Agradecementos á Sala Ártika de Vigo por ofrecernos O raro é que bailar sexa raro, onde fun vela o sábado 16 de decembro de 2023)
