Hai tempo que na nosa sociedade se fala da chamada “memoria histórica” que, coincidindo coa lei aprobada no 2007 (e ampliada no 2022 co nome de Lei de Memoria Democrática), en España está asimilada ao recoñecemento das vítimas do golpe de estado que no 1936 encabezou Francisco Franco, da Guerra Civil e da posterior ditadura.
No seu texto, a lei manifesta que non se pode impoñer un relato único sobre os acontecementos históricos, pretendendo dar voz a aqueloutra parte da historia que ficou silenciada nos libros do relato oficial, mais que ficou ben gardada nas memorias das persoas que o viviron -directa ou indirectamente- e grazas ás que hoxe podemos saber como foi o que non se nos contou.
É así que podemos falar de como a Historia acolle as historias particulares, gardadas na memoria, e como a Memoria devén en Historia.
Digo isto logo de dúas coincidencias que me fan reflexionar sobre a importancia do coñecemento da nosa historia e do noso pasado para poder situarnos de certo no noso contexto actual. Unha, a propósito dunha entrevista que lle fixo Jonny McGovern no programa Hey Qween! a Michelle Visage, no que a presentadora e cantante estadounidense reflexiona sobre o descoñecemento que a xuventude LGBTIQ+ ten sobre unha figura tan fundamental para o noso movemento como é Madonna, raíña incontestábel da música e da “causa” arco-da-vella.
A outra, apareceu durante as conversas post-función de Blondi, peza coa que David Loira se presentou no X Festival Escenas do Cambio. Foron varias as persoas coas que puiden falar que non percibiron na peza a súa dimensión histórica e social, senón que a recibiron máis como unha reflexión persoal do bailarín ferrolán.
Que une a Madonna e a David Loira? O descoñecemento da nosa historia, desa Historia que ten máis que ver coa memoria e menos co relato.
Non saber quen é Madonna, que vestiu pezas customizadas por Keith Haring no Virgin Tour (a súa primeira xira) ou que comezou a loitar polos dereitos das persoas con SIDA no 1987, cando ninguén máis o facía e Ronald Reagan se refería á mesma como “un castigo de Deus”, é non saber que foi ela -xunto a moitas outras estrelas e persoas con influencia- a que nos axudou a comezar o camiño da despatoloxización e nos uniu como comunidade bailando Vogue, permitíndonos apropiarnos dun espazo que até o de entón estaba prohibido para nós.
Cando ves a peza de Loira, que no seu propio título liga xa os tempos do nazismo coa palabra “perra” -abrindo xa o espazo para os dobres sentidos-, non podes chegar a apreciala na súa totalidade se non es consciente dos máis de 1000 presos homosexuais (sinalados co mesmo triángulo rosa que Blondi leva co seu cartel) que foron encarcerados, torturados e asasinados no campo de concentración de Sachsenhausen, o mesmo no que David Loira exerce labores de guía turístico a día de hoxe. Non a podes apreciar se non sabes que eses presos non foron liberados cando caeu o nazismo, senón que foron trasladados de cárcere polos supostos “libertadores”, porque as maricas somos marxinadas independentemente dos ventos políticos. Non a podes apreciar se non sabes que Blondi é unha homenaxe a todas esas persoas cuxos cadáveres pavimentan o chan que nós agora percorremos, con moita máis liberdade, malia que outros bigotes nos queiran devolver á escuridade. Non a podes apreciar se non sabes que durante moitas décadas, nos anos 40, 50, 60, a única fantasía homoerótica “permitida” chegaba da man de postais e revistas beefcake, onde modelos e actores posaban con pouca roupa e en poses “virís” ou das portadas estilo Physique Pictorial, que recollían esas fantasías sexuais disfrazadas de revistas para o exercicio masculino, do mesmo xeito que Loira percorre os fumes da marxinación nunha coreografía que lembra a esas poses de corpos musculados. Falamos dun mundo no que agocharse era sinónimo de supervivencia, e que comezou a saír dos armarios a partires das revolucións sexuais dos anos 70.
Será que é moito tempo para a nosa memoria? Será que estar somerxidos nunha sociedade que potencia a memoria a curto prazo e o scroll de pantalla nos afasta cada vez máis da nosa capacidade de lembrar cousas a longo prazo?
Descoñecer a nosa historia lévanos a desprezar todo o que as anteriores xeracións fixeron por nós ou, cando menos, a non ter a elección de valorar ou non o seu legado. Pero máis aló, descoñecer a nosa historia lévanos a non saber como colocarnos no noso presente. E iso si que é perigoso.
