Todo era mentira
A procura dun estilo, dun selo distintivo que faga recoñecíbel un traballo, un artista, unha compañía, adoita ser unha das teimas de moitas das persoas dedicadas ao mundo do arte. Moitas veces, esta distinción non é tanto unha busca explícita como o resultado dun traballo conxunto. Sexa como for, o caso de Teatro en Vilo é que elas (Noemí Rodríguez e Andrea Jiménez) teñen este selo, algo que fai que as súas producións sexan asimilábeis a unha liña que vai facendo das propostas que van estreando, un conxunto coherente.
Así, cando tivemos a sorte de asistir á presentación en Vigo de Man Up, espectáculo que a compañía estreou na Sala Francisco Nieva de Madrid no 2019, en coprodución co Centro Dramático Nacional, rapidamente puidemos recoñecer elementos dese estilo que as fan características.
Un destes elementos é, sen dúbida a creación da súa dramaturxia.
Xa dende Generación Why (2018) aparece nas pezas da compañía o emprego do material íntimo, da biografía persoal e emocional do elenco, para compoñer as súas pezas. Así tamén en Locos de amor (2018), Hoy puede ser mi gran noche (2020) ou, especialmente, Terceiro acto (2021), declaración de amor ao oficio teatral a través das vidas propias dun grupo de intérpretes senlleiros do teatro galego.
E así, tamén en Man Up, a biografía do elenco xoga un papel fundamental para a creación e desenvolvemento da peza.
Fundamental? Ben, se cadra non tanto pois, como xa veremos, estamos ante un artificio teatral no que o xogo non está tanto en que o que os actores nos están a contar sexa certo ou non (algo que ficaría na mera anécdota ou na rexouba) senón en facernos crer que o é.
Así, moita xente do patio de butacas non foi quen de decatarse de que no escenario non estaban as propias Noemí Rodríguez e Andrea Jiménez, senón as actrices Macarena Sanz e Blanca Solé, convertidas para a ocasión en imitacións case perfectas das orixinais.
Este xogo curioso fai que ás veces a peza caia en espazos pouco firmes, como na declaración de amor entre as actrices que, se ben segue a ser un intre de intensa emoción e no que o público fica abraiado, non é alleo ao coñecemento xeral da relación entrámbalas e, cando non son elas mesmas as que o interpretan fai que caiamos na conta de que todo é mentira.
Que empreguemos a mentira no teatro non ten maior importancia, xa que todo no teatro é mentira, mais outro dos elementos que fan recoñecíbeis a Teatro en Vilo é o manexo que fan do material emocional co que traballan, sabedoras de que o público entrará tanto máis na peza canto máis crean na ilusión que se está a xerar. Se crebamos esta ilusión (sen que isto sexa o propósito da peza) o público pode ben ficar, precisamente, desilusionado.
É curioso que ata o de agora teñamos falado máis das artistas creadoras da peza que dos homes que nela participan, e se cadra é tamén sintomático pois, logo de ver Man Up, non temos a certeza de que fosen eles os protagonistas.
Dicímolo porque Man Up é unha peza que fala da masculinidade e dos mitos e clixés que a conforman aínda a día de hoxe. Unha revisión dos medos e inseguridades que agochamos os homes, e tamén das crenzas que moitos de nós aínda mantemos, contribuíndo á crueldade deste sistema machista e heteropatriarcal.
Esta revisión ponse en pé a través dunha serie de escenas onde cada un dos actores é tentado a afrontar algún dos seus supostos maiores medos como home. E non é pouca cousa, xa que un home cuestionándose a si mesmo en público adoita ser xulgado como “pouco home”.
Máis aló dos medos que afrontan este estupendo elenco de actores, o que nos interesa é a implicación do intérprete en cada unha das súas partes. Esta implicación enerxética e emocional é o que nos leva dende o patio de butacas a seguir a súa peripecia, sen importar que esta sexa verdadeira ou non (obviamente, non van cambiar de medo en cada presentación). Salienta de xeito especial a tenrura que desprenden cada un destes cinco actores, sometidos ao encontro con mitos do “home” como a competitividade, a autoesixencia, o bloqueo das emocións, a dificultade na expresión íntima ou a relación co pai.
Neste xogo das mentiras, o papel de Andrea e Noemí-personaxes participa do xogo conxunto da exposición ante o público (algo así como “veña, non o tendes que facer sós, facémolo nós con vós”) e un non pode máis que imaxinar como tería sido velos a eles sós en escena, sen o amparo das figuras das creadoras e amigas (ou das actrices que as interpreten).
A dirección conxunta da peza, chea de intres emotivos e de descarga enerxética grazas á música e ao baile (coreografados pola gran Amaya Galeote) facilita que o público entre en comuñón co espectáculo, ficando máis na emoción que no cuestionamento ou na revisión deses clixés que de xeito tan xeneroso nos expuxeron.
