O público? Que pase
Cando soubemos que Marta Pazos era unha das directoras convidadas polo Centro Dramático Galego para dirixir un texto de AveLina Pérez no que sería unha das dúas producións do Centro para o 2022 (a outra, A Peste de Albert Camus, dixirida por Cándido Pazó), non puidemos evitar dar un chimpo, nunha mestura de asombro e interés.
Acostumadxs ás versións shakesperianas e aos grandes formatos dos últimos espectáculos de Voadora, a compañía recentemente disolta, e da propia Marta Pazos, non podiamos ben imaxinar como o persoal, persoalísimo universo de AveLina Pérez podía chegar a colidir co da directora pontevedresa.
Fans confesxs do traballo de Pérez como creadora escénica e afeitxs á súa única visión do mundo e do seu manexo da linguaxe teatral, dos seus espectáculos de formato moito máis íntimo caos últimos traballos de Pazos, ficamos moi curiosxs por ver o resultado desta mestura de dúas das voces femininas máis interesantes do teatro galego actual.
Ás oito da tarde, cando morren as nais, o texto do que parte a proposta, recibiu o premio Álvaro Cunqueiro de textos teatrais no ano 2018 e nel a dramaturga oiense explora a súa relación co teatro e o propio feito teatral, tema recorrente na súa traxectoria xa dende a demoledora Os cans non comprenden a Kandinsky (2017).
Neste caso, é o público o que ten a voz cantante. A exploración que propón a dramaturga da relación artista-público está posta no ollo deste último, composto por cinco voces diferenciadas só na súa numeración, pois ben puideran ser o reflexo dunha mesma voz, fragmentada, corifeo de si mesma e incoherente, como todas as voces interiores.
Marta Pazos decide afondar nesta idea que xa propón o texto, compoñendo un coro de públicos dividido en cinco personaxes con trazos diferenciados, mais con elementos comúns que nos levan á unificación do seu conxunto.
Así o manexo da cor, característica dos traballos de Pazos, vestidxs todxs elxs nun vermello que contrasta co fondo verde do magnífico decorado de Blanca Añón: unha platea de teatro presentada en vista lateral ao público (esta vez, real, sentado no Salón Teatro de Santiago) fronte á que temos un escenario que lembra ao mesmo tempo a unha estación de metro, en fondo branco.
Un escenario onde acontecen os milagres: todo un repertorio de espectáculos performáticos desenvoltos por unha “actriz” que pode representar a todas as actrices, pero que a nós lémbranos especialmente á mesma AveLina. Nesta sucesión de actos, a cada cal máis suxestivo e abraiante, podemos atopar a inspiración plástica da directora, ofrecendo dende unha Venus de Botticelli convertida en primavera ata unha artista zancuda, todo para o gusto do público (esta vez, o situado enriba do escenario) que acode degoirento a fagocitar outro produto teatral.
Porque a crítica da peza vai dirixida cara ao “respectable”, esa chea de persoas que senta(mos) na escuridade para asistir a un espectáculo teatral, preguntándose polos motivos que (n)os levan a ese lugar.
Adoitamos, cando reflexionamos sobre o feito teatral, sobre ese diálogo marabilloso que acontece ao erguer o pano, fixar a mirada na figura dx artista, ben sexa intérprete, dramturgx ou directorx, e se cadra esquecemos que na outra banda, para que este diálogo sexa posíbel, está polo menos unha persoa sentada, atendendo ao que amosamos sobre as táboas. Sen esa persoa non hai teatro.
Quen é esa persoa? Que ten que dicir? Por que vén ao teatro? Cales son as súas esperanzas, cales os seus males? É unha persoa interesada polo teatro ou alguén que engule cultura coma quen come hamburguesas? Cal é o seu interese pola arte? E polx artista?
Ás oito da tarde, cando morren as nais ofrece unha visión aceda desta manda de persoas que sentan nas butacas de veludo: ignorantes, arrogantes, miserentxs, soitarixs, crueis, violentxs… a peza amosa a súa dobre face (ou a nosa?) sen compaixón, desmontando a hipocrisía do sistema cultural e da figura dx “cultureta”, abríndoxs en canle para que vexamos as súas entrañas baleiras (ou as nosas?), famentxs de consumir un produto tras doutro, ata mesmo devorar á propia artista, que xa non sabe que máis ofrecer sobre o escenario para acalalxs.
Este público esfameado está composto por intérpretes de gran solvencia e recursos, como son Camila Bossa, Xosé Manuel Esperante, Davide González, Alba Louireiro e Toni Salgado. Cada membro do elenco ten o seu intre destacado, saíndo fóra da masa coral, da manada, e expoñéndose entón a ser devoradx tamén polxs demais.
A figura da artista desdóbrase (como todo o que teña que ver con AveLina Pérez) en dúas intérpretes: a actriz María Llanderas e a bailarina Sabela Domínguez, que fan un traballo de forte significación física, coreografiado por Rut Balbís, no que ámbalas dúas destacan con excelencia.
Semellante ao espello de Alicia, a posta en escena do espectáculo aposta polo desdobramento, tanto ao amosar as máscaras do público como polos espazos paralelos que aparecen, simbolizados nas trampas, nos trucos de maxia, na parella de xemelgas, nos coellos, na omnipresencia da “Lacrimosa” do Requiem de Mozart (espazo sonoro de Hugo Torres)… ata a sorpresa final, que deixa un gusto a solución un tanto precipitada, tendo en conta o delicado traballo de ganduxado previo.
O sabor a abraio é o que fica para nós no padal, logo de atender a todo un despregue de medios teatrais, interpretativos, estéticos, dramáticos e dramatúrxicos como son os que compoñen esta posta en escena de Ás oito, cando morren as nais.
