“La cultura del consumo, cultura del desvínculo,
nos adiestra para creer que las cosas ocurren porque sí.”
Eduardo Galeano
Con esta frase define Teatro del Barrio o seu compromiso coa sociedade actual. Unha proposta que nace na madrileña área de Lavapiés hai dez anos, no marco das protestas cidadás por un mundo mellor e posíbel, e que continúa a día de hoxe asentando a súa raizame de transformación social grazas, entre outras cousas, á continua acción social na súa contorna.
Algunhas das súas producións teñen xirado xa por Galicia, como Celebraré mi muerte (formulando un debate en torno á eutanasia e que se puido ver en Vigo no 2019) ou Los que hablan (sobre a perda de integridade da palabra, e que se puido ver na 37ª MIT de Ribadavia), chegando agora á programación de Vigocultura Cómo hemos llegado hasta aquí, peza de feitura conxunta entre a guionista Olga Iglesias (Chica busca chica) e a periodista e escritora Nerea Pérez de las Heras (Feminismo para torpes) e que narra, a modo de talk show televisivo, a traxicómica peripecia vital da primeira.
O espectáculo leva ao lugar de protagonismo a unha muller acostumada a non ser a protagonista, unha muller coas súas feridas vitais que a peza aproveita para poñer no foco, do mesmo xeito que o fan os programas de telelixo, pero dun xeito diferente: en troques da habitual compaixón finxida ou a saña provocada pola envexa, a proposta dunha superación persoal que por veces raia no terapéutico.
Algo que conecta coa figura da dirección, Andrea Jiménez, quen xa explorara campos semellantes en Terceiro Acto, peza co-dirixida coa súa compañeira de Teatro en vilo, Noemí Rodríguez, para o Centro Dramático Galego no 2021.
Ao longo dos 70 minutos aproximados que dura a peza, pasaremos entón por diversos intres da vida desta muller nun camiño que resulta apoderante tamén para todxs nós que, sentadxs no patio de butacas, podemos empatizar coa súa loita pola propia voz, algo que máis alá das circunstancias propias da vida de cada quen, ten que ver coa idiosincrasia do ser humano.
No caso concreto de Olga, a particularidade é a de ser unha muller non normativa, lesbiana e cunha nai que non é quen de recoñecer os méritos da súa filla. Entón o show que nos propoñen en escena tratará de ofrecer diversas opcións para que a nosa protagonista sexa quen de superar os traumas asociados.
Así a peza combina o formato de programas “de sofá” televisivos, emparellando intelixentemente así a crítica á forma de facer espectáculo das miserias privadas e alleas, cunha serie de “probas” que, de ser superadas, asegurarán o futuro benestar emocional da nosa convidada. Isto, aderezado con diversos números musicais que convidan á participación do público, seguindo a fórmula de teatro de intervención social e integración cidadá da compañía.
Unha combinación que facilita a empatía que antes comentamos, así como favorece o ritmo da peza, que doutro xeito podería ficar nunha mera alternancia de números sucesivos. Ao contrario, o manexo do ritmo da comedia é eficaz e acontece grazas ao feito de romper a cuarta parede en varias ocasións, apelando directamente ao público ou ao convidalo a realizar sinxelas coreografías en conxunto.
O traballo das dúas intérpretes, xeradoras tamén do propio espectáculo, resulta moi estimulante en parte tamén polo contraste que ofrece a súa diferente forma de achegarse ao personaxe: unha –a presentadora– aparentemente resolta e apoderada no seu rol, que se derruba cando toca coa impotencia; e outra –a protagonista da historia– que comeza cunha presenza acomplexada e vai camiñando cara a súa liberación persoal a cada paso que dá diante de nós. Así, cando unha cae no pozo da tristura, será a outra a que leve o espectáculo cara adiante.
É este, ao meu parecer, o meirande éxito da proposta: o percorrido de superación persoal que se asemella ao camiño do heroe das vellas sagas e mitoloxías, achegando así esas grandes xestas ao común dxs mortais, de xeito que poidamos ver máis próxima unha posibilidade que, se cadra, coidábamos moi afastada. E esta é unha verdadeira posibilidade de transformación.
