Tras o pano de ferro
Vivimos acomodados. Cos nosos dramas, si, pero nunha situación de seguridade. Non corremos riscos máis aló dos mundanos e por iso sentar na butaca e ver Siveria, do corcubionés Francisco Javier Suárez Lema, é recordarnos que hai perigo ao traspasar as nosas fronteiras. O texto foi Mención de Honra no Premio Leopoldo Alas Mínguez do 2015.
A persecución e campos de concentración de homosexuais na Rusia de Putin sobrevoan esta trama protagonizada por Sonia Almarcha. Unha peza que recrea libremente os días previos á detención da activista LGBTI Yelena Klimova, en xaneiro de 2014. Klimova foi acusada de promover e xerar “propaganda homosexual”, rompendo os valores moralistas que se están a dar no país do Volga, cunha web de apoio á xuventude homosexual: siveria, con v. Neste sitio web, recibían centos de cartas de homosexuais con medo ou rexeitados pola súas familias, ás que esta xornalista respondía e daba apoio.
Pero a peza non está protagonizada por Klimova senón por Elena Brasova, unha xornalista lesbiana que é a síntese ficcional de todas esas Yelenas que loitan cada día pola liberdade. Xunto a ela, Marc Parejo, o seu amigo, compositor de música e homosexual. Leva tres anos escribindo, día a día, cartas aos seus pais que o rexeitaron pola súa sexualidade. Do outro lado, Adolfo Fernández que, ademais de dirixir a peza, interpreta de xeito brillante a un interrogador afín ao goberno. A inquietante afabilidade deste personaxe mantense ao longo da obra, levando ao espectador a unha tensión interna que parece non liberarse. Finalmente, estoupa a violencia física. É un thriller en toda regra. Foxe do maniqueísmo e confírmanos que o inimigo pode ser un doce avó, un pai de familia ou mesmo o noso mellor amigo. A estratexia dramatúrxica non é nova pero segue a funcionar e gústanos que sexa así.
Esta obra non se sustenta na reivindicación panfletaria, nin no ton lacrimóxeno. Non vemos nin escoitamos o sufrimento das vítimas adolescentes perseguidas, pero podemos imaxinalas. Porque a realidade seguramente sexa moito peor e a importancia do suicidio, como estratexia de fuxida, é un feito que non evita Suárez Lema. Son constantes as referencias a Virginia Woolf, a súa condición de lesbiana oculta e ao suicidio. O activismo é censurado e aí é onde nace o eixo no que se sustenta a obra: a resistencia, as relacións de poder e a lealdade.
A posta en escena é sinxela pero efectiva. Dun lado, unha mesa e dúas cadeiras da escura sala de interrogatorios; do outro, o salón luminoso da casa de Elena e o seu amigo Kristof, cun impoñente piano branco. Todo unido por un paramento de liñas verticais que funciona como férreo pano enferruxado e pantalla de proxección (é quizais a cortina de ferro que parece que aínda está a dividir Europa e o Este?). Unha constatación de que para facer bo teatro non precisamos máis que voces que teñan forza, como a de Suárez Lema, e o traballo sincero de actores como Marc Parejo, Adolfo Fernández e Sonia Almarcha.
