O anagrama máis macarra
Atraco, paliza y muerte en Agbanäspach é unha obra poliédrica, chea de contrastes. Preséntanos a dous novos dramaturgos, xente de barrio, que reciben a súa primeira encarga para estrear un espectáculo de Boris Kaczynski no Centro Dramático Nacional. O magnate Kaczynski só poñe unha condición: escribir sobre o atraco a un banco.
A loita por escribir e montar unha boa peza leva aos novos autores a construír e perfeccionar a trama. Queren unha obra realista e a opinión de Maria Kapravof, a artista que lidera o novidoso movemento chamado (re)produtivismo, é fundamental. Marabillada polo texto, Kapravof anímaos a seguir os seus preceptos e levar o texto á realidade, esquecendo as táboas do Teatro Kaczynski.
Nao Albet e Marcel Borràs, que ademais de escribir e dirixir o texto tamén o protagonizan, teñen unha forza escénica inconmensurable. Conseguen conformar unha montaxe cunha linguaxe propia que sabe beber do cinema, das novas historias sobre atracos e transitar por diversos estilos. É una obra macarra que sabe xogar co público e acompañalo durante dúas horas polos distintos puntos de vista dun verdadeiro atraco. A realidade e a ficción entrecrúzanse en diversos planos, onde a metateatralidade é a vencedora.
O que podería parecer un espectáculo sobre atracos, entraña algo máis profundo: un debate sobre a ficción, a realidade, a hiperrealidade e a metarrealidade. Un diálogo co espectador/a, pero tamén co proceso creador que se executa mediante maxistrais cambios de espazo, o xogo do vídeo, a banda sonora e mesmo con brillantes subtítulos (para non esquecer o hilarante gag co subtitulado dunha Maria Kapravof enfurecida).
Os diálogos son áxiles e teñen o selo do humor acedo e da comedia máis persoal. Unha consecución de personaxes variados que fan aparición ao longo da trama e conforman este universo cinematográfico que nos lembra ás películas de Martin Scorsese. Carlos Blanco, Alina Furman, Eva Llorach, Francesca Piñón e Vito Sanz son máis que un elenco de secundarios, pois sen eles non se sustentaría a proposta.
A participación galega está presente da man de Carlos Blanco que interpreta varios personaxes con pouco peso, mais necesarios. É unha mágoa non contar co actor arousán con máis forza ou con personaxes máis relevantes nesta trama tan coral.
Irene Escolar interpreta a María Kapravof. Un acerto que sexa ela quen se poña na pel da peculiar artista que defende a realidade extrema fronte a ficción, se temos en conta a intensidade coa que acostuma traballar a actriz. Este personaxe non deixa de ser unha parodia de si mesma e de toda esa filosofía (re)produtivista dos que se formaron con Cristina Rota. As súas aparicións son divertidas e dinámicas.
O espazo deseñado por Jose Novoa é fermoso e cambiante, unha das mellores decisións do espectáculo. Reproduce un banco, pero tamén distintos lugares grazas ao xogo que se dá nas cristaleiras da oficina e dunhas sinxelas persianas. As lámpadas suben e baixan, xunto co teito, e conforman os despachos do banco, o limiar ou mesmo a cámara acoirazada. Unha pasarela superior serve de pantalla de proxección e de espazo de tránsito; á vez que axuda a romper a horizontalidade. Trapelas, fondos cambiantes, portas, fume, leite falso, sangue, mexos, cartos polo ar… A obra xoga con todos os tópicos para romper con eles.
O espectáculo comeza cun ritmo trepidante onde se presentan moitos dos datos fundamentais para entender o contexto dos personaxes. Ao meu modo de ver, esta presentación é excesivamente rápida e sume ao espectador/a nun caos de datos que fai complexo conectar coa trama ata ben entrado o espectáculo. A proposta adoece nalgúns puntos de maior ritmo, sobre todo nos que deberían presentar máis nerviosismo interpretativo como é o propio atraco. Tamén atopamos momentos nos que é difícil escoitar aos actores, que mesmo levando micrófonos, fan que o/a espectador/a teña que facer un dobre esforzo por escoitar e non perderse na cambiante trama.
Aínda así, Atraco, paliza y muerte en Agbanäspach é unha proposta sorprendente que entretén, fala de teatro sen caer na pedantería e leva ao espectador a un atraco real. Como nunha película, a trama presenta puntos de xiro e constantes enigmas que se van resolvendo con humor e o toque macarra de Albet e Borràs. Esta montaxe demostra a gran personalidade e forza das novas voces do teatro do noso país e a importancia de que o CDN aposte por elas. Cómpre agora que a institución nacional teña máis presente aos dramaturgos/as galegos/as, así como aos nosos creadores porque, ás veces, parece que só Madrid está presente na súa programación.
