“Toda sensación é pregunta,
malia que a resposta sexa só silencio.”
Gilles Deleuze.
Di Roberto Calasso, no seu texto fundacional da filosofía occidental contemporánea, As vodas de Cadmo e Harmonía, que entre a absolución de Orestes e a das Danaides se fundamenta a Atenas clásica, é dicir, Europa.
Foi Esquilo quen escribiu ámbalas dúas traxedias. Da primeira, A Orestíada, conservamos todo. Da segunda, As Danaides, curiosamente consérvase só a primeira parte, As suplicantes, e algún fragmento.
Quen coñeza o mito saberá que foron estas doncelas salvaxes, de orixe exipcia e antepasadas das amazonas, as que trouxeron o don da auga a Europa. Saberá tamén que, na súa noite nupcial, degolaron os seus maridos, que antes quixeran raptalas e abusar delas. E se cadra saberá igualmente que a súa condena por tal crime sería derramar auga eternamente nun fol que xamais se encherá, xusto ao carón da montaña infernal pola que Sísifo sobe unha e outra vez, repetindo o seu ciclo de esforzo e fracaso.
FRÁXIL handle with care comeza empregando esta metáfora como comentario a unha idea de Europa. Unha idea de Europa que xa está morta por inutilidade, como inútil é o xesto de encher de forma perenne unha xerra de auga para derramala polo camiño e tirala logo nun cubo sen fondo. Inútil o xesto, inútil a xerra, inútil a auga derramada, inútil unha Europa chea da idea de si mesma.
Unha metáfora que se repite cunha bicicleta desmontada pola que se enreda a hedra de Dioniso.
Europa está morta, e esa imaxe aparece unha e outra vez nesta proposta que trae Matarile á MIT de Ribadavia logo daquel 2016 no que trouxeran Antes de la metralla e El cuello de la jirafa á igrexa da Madalena. Terceira parte da “triloxía da fraxilidade” con de El diablo en la playa (2020) e INLOCA (2022), e realizada en coprodución co CDG e o Teatro Español. Un Matarile brillante, dirixido por Ana Vallés, quen aproveita esta ruína política, social, económica e filosófica que é Europa para falar, en realidade, da necesidade que os seres humanos temos es unhes des outres, e a fraxilidade que iso supón.
Entón, temos sobre o escenario unha festa escénica que fala dunha outra festa, a festa que xa rematou, a festa que era esa nosa Europa que criamos intocábel, suprema, superior e superlativa, fachendoses da nosa cultura e da nosa historia e por iso mesmo desleixades, descoidades e por fin, desaparecides.
Nesta festa escénica, a carne. A carne por riba da palabra, algo que para Matarile é selo de identidade ou se cadra era, agora que Matarile son dúas Matariles e a palabra xa non é a que era. Unha palabra que mestura linguas, entre elas o galego, algo de agradecer e que aparecera xa tamén en Pussy Cake, por exemplo.
A palabra en FRÁXIL xa non importa. Pola peza desfilan as palabras de María Zambrano, Deleuze (Deleuze!), Thoreau ou Bacon e ningunha delas importa senón para amosar que a filosofía tamén morreu. Temos que mirar para outro lado.
E para onde imos dirixir a nosa mirada? Para o fondo, para as marxes, que é precisamente onde acontece o interesante nesta peza onde Vallés reafirma a súa magnitude de creadora de imaxes perennes e mestra do teatro galego.
Por diante, sempre por diante, temos o que xa deixou de importar: as reflexións de Claudia, os experimentos de Coucheiro, a frustración de Celeste… Imaxes do fútil, do que xa non é, do baleiro.
Por detrás, as esculturas compostas polos corpos espidos, dous homes bailando agarrados, a (des)composición dun clown acabado… ou a imprescindíbel reflexión sobre a miseria humana coa que Claudia Faci golpea o seu e os nosos corpos.
Todo isto, se cadra, concrétase (ou mesmo poderiamos dicir sincretízase, se falásemos de pura codificación teatral) no momento que a Faci canta Is That All There Is?, canción estreada por Peggy Lee e que, a través dunha presentación cabareteira de elegancia sublime, retrata a sutil ironía da vida e a súa colisión coa ambición de inmortalidade que ten a humanidade. É isto todo o que hai? Era todo isto? Non hai nada máis? Pois, se cadra, non.
Lonxe de andrómenas metafísicas, a realidade humana da carne e da súa finitude reflexa a da nosa sociedade, morta aínda que non nos decatemos. Agónica. Esgotada. Cansa.
Que facer cando vivimos nas ruínas do noso (máis ou menos) grandioso pasado? Construír unha nova casa. Aí aparecen os novos xeitos de relacionarse, pero só se temos en conta a nosa necesidade de estar preto de outro(s) seres humanos.
Como o imos facer? Amosando a nosa fraxilidade, a nosa necesidade de cariño, de mirada, de contacto. A nosa humanidade.
Nese intre, a peza faise aínda máis grande se cadra, cun convite directo ao público a entrar no escenario, a participar do teatro. Un recurso que Matarile coñece ben, mais co que agora amosan a vulnerabilidade do ser que, baixando do seu estrado, expón a súa necesidade de contacto, aínda a risco de que se lle negue.
E entón, entra a choiva e de novo a auga e coa auga, a vida.
Unha lección de dirección escénica brutal de Ana Vallés onde ela mesma non escapa da exposición da súa propia fraxilidade, na que aparece a soidade e a necesidade de reconstrución persoal.
Igualmente expostes están es participantes do elenco da peza: Claudia Faci, Antón Coucheiro, Pau Cólera, Celeste González, Alfredo Pérez. Un exercicio de entrega e honestidade que nos devolve o compromiso co teatro como lugar onde atopar a humanidade na súa profundidade, lonxe de envolturas efectistas e máscaras de vaidade.
“I’m every woman”, canta Celeste, “it’s all in me!”
Obviamente (e en absoluto desmerece este comentario o traballo de Miguel Muñoz), botamos en falta a conxugación técnica e lumínica á que nos tiña acostumades Baltasar Patiño, mais é este outro aspecto que fala do que xa non está, da consciencia do remate, e da necesidade dun novo comezo.
Cara a onde camiñaremos agora? A onde ir, cando a Nai Europa xa non existe? Non importa, mentres o fagamos xuntes.
