Enfrontarnos á balea
| Javier Lojo |
| Foto: Luz Soria |
Na escuridade só podemos enfrontarnos aos nosos medos, ás nosas debilidades. Alí, nesa inmensidade, na maior profundidade, so podemos mirarnos aos ollos e coñecernos. Enfrontámonos a un gran ollo, o ollo da bestia. Un enorme ollo de balea que nos mira e fai que nos sintamos pequenos e indefensos. Así comeza Siglo mío, bestia mía, a montaxe que dirixe Marta Pazos sobre texto de Lola Blasco (Premio Nacional de Literatura Dramática 2016) e que se pode ver estes días na Sala Francisco Nieva do Centro Dramático Nacional.
Pazos enfróntase con valentía ao complexo texto de Blasco, que destaca pola súa imbricada simboloxía e onirismo. A obra, que máis ben é unha parábola do noso tempo, conta cunha poética que mesmo pode recordarnos ás pezas de Wajdi Mouawad.
A gran balea das parábolas bíblicas ou a das ficcións coma Moby Dick semella ás veces ser un mesmo e outras a conciencia propia desta sociedade. Unha balea que danza morta, capturada polos mariñeiros ao comezo da peza e que encarna con dramatismo a actriz catalá Bruna Cusí. Un longo vestido negro de noite envolve o seu corpo completamente mollado e acentúa a súa debilidade, a súa loita por acadar respostas, por chegar a atopar un camiño. Como espectadores sentimos o frío do desamparo, reforzado grazas ao deseño escenográfico de Marta Pazos. Un espazo de tránsito completamente envolto en plástico azul e cheo de auga que semella ás salas de despece dos barcos conxeladores que traballan na pesca de altura. Coma unha gran cámara frigorífica, a néboa e a humidade tinxen cada recuncho do espazo e fan vistosos xogos de fume e luz.
Podemos afirmar que a peza transita con éxito por unha dobre loita: a persoal, na que o desamor, a autorrealización e a busca dun lugar no mundo marcan o camiño; e a colectiva, como sociedade fronte á violencia e ás inxustizas sociais. Unha dialéctica que nos confronta a todo un século, cheo de experiencias, que ben podería estar representado no papel do Piloto, interpretado por Miquel Insua: “cada época tiene sus costumbres”.
O terrorismo, os refuxiados, as guerras… son temas transversais presentes na montaxe e que subliñan a polarización da nosa sociedade. Un mundo no que non todos somos iguais, onde hai exiliados de primeira e de segunda. O Buzo (Hugo Torres), un Alexandre Magno da nosa actualidade, brande a súa espada para loitar contra os enemigos que ten enfronte: un mar cheo de cabezas de nenos brancos e loiros (rompendo co estereotipo de refuxiado actual). Yo (Bruna Cusí) quere salvar aos nenos que afogan na inmensidade da auga mentres que o Buzo, aquel do que está namorada, escúdase na violencia e o medo: “para que los negocios prosperen no podemos estar todos en el mismo barco”.
Rompe estas escenas o oxíxeno de Lola Blasco, integrada dentro do elenco coma unha especie de demiurgo pop, con traxe de pel branco, que canta a súa visión do mundo: “estoy escribiendo la historia de mi viaje”. A obra, deste xeito, non deixa de ser unha viaxe individual que se apoia na transversalidade dos problemas e conflitos do mundo para acentuar os dilemas propios. Que papel ten a relixión e o medo en toda esta historia? “Pienso en que no existe la igualdad de oportunidades, y que cuando eso ocurre las personas se abrazan a la fe, y a la violencia”. É, polo tanto, un problema de medos. De acadar respostas individuais que dean sentido ao mundo.
A montaxe de Pazos afástase das reinterpretacións dos clásicos ás que nos ten acostumados nos últimos anos. O respecto ao texto é case escrupuloso, facendo que a historia se sosteña practicamente na dialéctica e nunhas accións escasas e moi medidas dos intérpretes. As atmosferas de son, auga, fume e luz crean momentos de enorme beleza que reforzan toda a simboloxía da peza. Destacan os xogos de luz a través dun telón furado que semella as constelacións e converte o patio de butacas nun infinito cheo de estrelas.
A proposta adoece de máis puntos de oxíxeno que rompan coa monotonía dialéctica do texto, que, a pesar da súa complexidade e riqueza, sume ao espectador nunha loita constante por descifrar as metáforas e símiles que contén. Momentos coma a marabillosa danza de César Louzán, fanse extremadamente fugaces. Louzán, demostra sensibilidade e bo gusto á hora de danzar coa auga. Xera momentos inesquecibles nunha loita entre o seu corpo forte e definido e a febleza do líquido, que bate contra a enorme cola negra de balea que preside o espazo.
Con todo, non deixa de ser unha peza que fai xustiza ao texto de Lola Blasco. É necesaria e ben construída. Déixanos o corpo envolto nunha especie de melancolía e preguntándonos se o amor (de parella ou filial) será a solución a todo.
Coido que falar do traballo de Marta Pazos é sempre sinónimo de gusto e valor pola estética, sen esquecer o sentido do texto e a acción. Non podemos obviar o traballo do equipo que sempre a acompaña: Hugo Torres, José Díaz, José Álvaro Correia e Carmen Triñanes, unha simbiose que demostra madurez e experiencia e non deixa de reforzar a boa man de Pazos para liderar proxectos.
Siglo mío, bestia mía; Lola Blasco
Dirección e escenografía: Marta Pazos
Reparto: Lola Blasco, Bruna Cusí, Jose Díaz, Miquel Insua, César Louzán e Hugo Torres
Iluminación: José Álvaro Correia
Vestiario: Carmen Triñanes
Coreografía: Amaya Galeote
Música: Jose Díaz y Hugo Torres
Traballo de palabra: Miguel Cubero
Axudante de dirección: Vanessa Espín
Axudante de escenografía: Carmen Triñanes
Esculturas: Jose Perozo
Coprodución: Centro Dramático Nacional e Voadora
Sala Francisco Nieva do Teatro Valle-Inclán, Madrid. 10 de decembro de 2020.
