A ironía do sinxelo
| Manuel Xestoso |
| Foto: Susana Neves |
Por paradoxal que pareza, talvez a imaxe máis precisa da morte sexa a dun neno. Nunha sociedade secularizada na que a idea do tránsito perdeu validez, a alternativa para deitar algo de luz sobre o tabú do pasamento podería pasar por comprender a vida como parte dun ciclo no que unhas existencias substitúen outras. E non se trata de adscribirse a un misticismo panteísta: reside nesa lectura unha posibilidade emancipadora de combater a banalización alienadora que mantén a contemporaneidade afastada de calquera código de valores estable máis alá do culto ao éxito.
Kitsune ten unha aparencia amable e cordial e, aínda que fala da morte, todo resulta delicado. A natureza revélase como un espectáculo exquisito cuxa beleza deixamos de contemplar hai tempo e que redescubrimos igual que reencontramos unha vella foto que nos evoca unha época máis amable. As relacións entre as personaxes emanan unha sinxeleza que non pertence só aos contos infantís –como tendemos a supoñer– mais que hai tempo que non cultivamos. Quizais o máis admirable é, precisamente, esa inxenua simplicidade que recupera parte desa graza primixenia que Artaud atopara en certos formas teatrais do Oriente.
E, non obstante, existe neste espectáculo unha forma de ironía que vén dada pola propia candidez do relato. A estratexia é a de contrastar o simple co pretendidamente sofisticado. A imaxe da vida sinxela opera dun xeito subversivo xa que, se o complexo pode explicarse a través do simple, daquela non era tan complexo; e se o simple resulta un vehículo acaido para esclarecer o complexo, entón talvez non era tan simple.
Ese traspaso de categorías impón unha revisión do sentido que, en Kitsune, atopa o seu transmisor nunha estética preciosista de referentes orientais e que nos lembra que a falta de pedantería pode recobrar a ductilidade do teatro a respecto dos seus motivos imperecedoiros. A inocencia como valor dramático recupera méritos que semellan esquecidos na demasiado habitual ampulosidade do teatro contemporáneo.
Na sociedade moderna, semella obrigatorio sacrificar toda traza de vida sensitiva en favor do mito da produción desenfreada. A narración sen énfase, a mestura do fabuloso co realista, a morosidade no detalle plástico, permiten desenmascarar esa filosofía da acumulación. Se cadra, seguindo aquela advertencia de Fredric Jameson: “Debemos reflexionar sobre a anomalía de que é só no contexto máis completamente humanizado, aquel que encarna dun xeito más completo e evidente o produto final do traballo humano, onde a vida se volve carente de sentido; e de que esa desesperación existencial se manifesta en primeiro lugar como tal dun modo directamente proporcional á eliminación da natureza.”
A poesía e a experiencia do sensual conducen ao espectador a estimar en Kitsune a soltura e a universalidade dun xeito de contar que nos conecta cunha raíz remota mais aínda vigorosa: quizais co abraio orixinario que nos impele a contar historias sobre un escenario. E tamén a deseñar unha visión da traxedia que ten como finalidade mudar a vida. Cambiar o mundo.
Kitsune do Teatro de Marionetas do Porto
Dirección: Rui Queiroz de Matos, Júlio Vanzeler
Interpretación: Micaela Soares, Rui Queiroz de Matos, Vitor Gomes
Marionetas: Júlio Vanzeler
Vestiario: Patrícia Valente
Música: Pedro Cardoso
Deseño de luz: Filipe Azevedo
Produción: Sofia Carvalho
Deseño gráfico e asistencia de produción: Pedro Ramos
Luz e sonido: Filipe Azevedo
Técnicos de construción: João Pedro Trindade, Rosário Matos
Co-produción: Teatro de Marionetas do Porto, CineTeatro Constantino Nery
Festival Internacional de Marionetas do Porto. Teatro Rivoli. 20 de outubro de 2016.
