Como é ese dito popular sobre as pequenas cousas? A felicidade está nas pequenas cousas? A cuestión, ao final, é que o grande está feito do pequeno. As células son o máis importante. O mesmo acontece, ás veces, nas artes escénicas. Nas pezas aparentemente pequenas, xa sexa no tamaño da produción, xa na extensión da súa duración, podemos encontrar alfaias de beleza e de emoción que, despois, até poderían ser o xermolo de obras de maior envergadura.
Na danza e nas artes do movemento, quizais pola intensidade e a concentración que concitan os corpos e a súa dimensión sensual-sensorial e visual, é onde acostumamos encontrar máis creación de pezas breves e adaptables a diferentes espazos alén do teatro. Boa mostra diso son, por exemplo, os festivais de danza e artes de movemento que hai en Galicia nos que, sobre todo, se programan peza breves que converten en teatros xardíns, prazas, rúas, torreiros e incluso claustros de mosteiros en ruínas. Velaí o festival Danza no Claustro que organiza SóLODOS en claustros como os de Santa María de Melón, Santo Estevo de Ribas de Sil ou Santa María de Xunqueira de Espadanedo. Velaí o Escora Danza que vincula esta arte coa paisaxe, o patrimonio, a lingua e a comunidade da Costa da Morte. Velaí o festival Abanea, que reparte danza polos concellos de Ames, Outes, Marín, Foz e Celanova. Velaí o Cartografía en Movemento, festival de artes escénicas na rúa en Lugo, organizado pola Asociación 3Monas. Son só algúns exemplos.
Este outono fun á oitava edición do QUINCEGOTAS, festival de danza na rúa na cidade da Coruña, concretamente á xornada dedicada ao “Espazo Novos Creadores” da Fundación Paideia. Hai que sinalar e agradecer que a fundación, que preside Sandra Ortega, decidise este ano apostar polo ámbito da danza e das artes do movemento de Galicia, ofrecendo formación e acompañamento, ao lado da Agadic da Consellería de Cultura.
No QUINCEGOTAS, a mañá do 11 de outubro de 2025, baixo a cúpula do parque de Eirís, puidemos desfrutar dunha selección de catro pezas breves de catro artistas emerxentes con poéticas moi singulares e sorprendentes. Foi unha mostra de talento e de traballo que nos descubriu novas inflexións en temáticas e estilos que están no ar, que se enraízan na nosa actualidade, aquí e agora.
Entre esas inquedanzas, a importancia de ter fe e o transo de perdela ou de procurala, tal cal a baila Andrea Castro en LOLA E OS LAMENTOS. Un poema coreográfico que se danza enriba dun pequeno círculo vermello de veludo, que abrangue a “kinesfera” da bailarina, ou sexa, o ámbito espacial de movemento que rodea o corpo sen desprazarse do sitio. Andrea leva traxe negro, no que chama a atención o escote da blusa e os encaixes, igual que non pasa desapercibida a caracterización da maquillaxe, as unllas postizas, os colares e abelorios cos que se adorna, case como se fose unha especie de sacerdotisa ou de Virxe andaluza. O rosario que deglute e a voz en off responsorial, case como unha música, lévannos ao poema escénico danzado, entre a confesión, o ofertorio e a pregaria, todo nun ton moi afastado do folclórico ou do vello, aínda que pareza que hai algo arcaico que fai eco. Quizais é a cruz, o rosario, o peiteado de “bailaora” flamenca, a maquillaxe e a aparencia súper-feminina… o que nos pode remitir a algo que vén de vello, da tradición. Porén, Andrea trae consigo o nervio das danzas urbanas, do “wacking”, e de todo un sincretismo estético moi desprexuizado.
Nese ámbito da ruptura cos prexuízos, na segunda peza xogouse coa cuestión de xénero desde a perspectiva das masculinidades, ese ámbito de construción identitaria no que tanto nos queda por reflexionar e por facer para acadar a tan necesaria igualdade. Alberte Bello presentou HOME ALÉN DISO, unha peza moi abeirada á “performance”, pero cunha dimensión teatral explícita en accións escénicas que conectan o íntimo e o biográfico co extraordinario universalizador. Tamén é teatral a viaxe no tempo cara aos anos 80 e 90, a través de obxectos icónicos e simbólicos como o disco de vinilo de António Variações, os bonecos de Epi e Blas, a cabaza Ruperta do programa concurso de TVE Un, dos, tres, xoguetes daquela época e accións que cuestionan a masculinidade hexemónica, achegando a dozura das flores, a desinhibición do baile, as cartas e frases que nos revelan.
Entre a escuridade e a tenrura, Daniel Lezso leva anos afondando en MEU REI. A danza, o teatro físico e o “body painting” son ingredientes dunha proposta moi “queer” e, ao mesmo tempo, ancestral. Porque tamén hai algo de arcaico e de primixenio nese ser que se move a catro patas, que se contorsiona, delgado e fibroso, co torso, os brazos e as pernas tinxidas de negro e cunha liña irregular vertical que lle atravesa o peito. Será o misterio arcaico do eu o que se xoga neste MEU REI? Non podemos evitar, pola maquillaxe corporal e tamén polos movementos, cun certo ton ritual, sentir a evocación dunha figura alegórica primitiva. Quizais é nela onde Daniel e nós podemos encontrar as fontes que nos confronten.
Pola súa banda, Jandross sorprendeunos coa sensualidade que despregou, a través da coreografía e do vestiario, en A NOITE DO CUCO. Unha cucada “queer” non exenta de humor e dunha provocación leda. A figura alegórica do Cuco vincúlase co corpo, nunha danza na que o sensual e o carnal se atravesan co misterio. Jandross leva unhas medias brancas até os xeonllos, desas de encaixe do baile tradicional, uns calzóns brancos e unha blusa branca de encaixe, de mangas longas, que deixa descuberto o van e o ventre. Móvese ondulante e fica en poses de axexo. Xoga con brazos e mans a manipular o rostro, estirándoo, abrindo e deformando boca e ollos, xerando máscaras que non son para rir, pero tampouco para asustar. Os desexos, os soños e as contradicións son o niño deste cuco que nos atrae ao mesmo tempo que nos estraña.
Catro artistas emerxentes: Andrea Castro, Alberte Bello, Daniel Lezso e Jandross, con catro propostas nas que o pequeno – desde un xesto, unha maneira de mirar, un aderezo corporal, unha actitude, un desacougo estético-existencial – se torna extraordinario. Por iso estes espectáculos abren a realidade ao plural e a interpretacións e percepcións libres, que a volven máis marabillosa, pero, sobre todo, máis sensible, inclusiva e, por tanto, humana. E boa falta nos fai nos tempos de barbarie que corren!
Premio Álvaro Cunqueiro da Xunta de Galicia en 2001. Premio María Casares á Mellor Adaptación teatral en 2016. Premio de Honra do Festival de Teatro Galego, FETEGA, do Carballiño (Ourense) en 2020. Premio Internacional de Xornalismo Carlos Porto 2024, de prensa especializada, do Festival de Almada, organizado pola Câmara Municipal de Almada, do que tamén recibira unha Mención Honrosa en 2020.
- Quincegotas. O extraordinario está nas pequenas cousas - 02/11/2025
- O porvir xa está aquí, nos escenarios - 26/10/2025
- Os personaxes e ‘O silencio’ de Elena Santiago - 18/10/2025
