Teatro es ti, porque sen ti non hai teatro.
É a segunda persoa, o ti, a que funda a arte dramática.
A segunda persoa é a que xera a acción.
“Quérote!”
“Que che pasa hoxe?”
“Teño algo para ti”…
Sempre que aparece a segunda persoa na lingua, establécese unha relación. E toda relación implica uns roces, uns acordos, uns desacordos, un conflito, un movemento. Se hai relación, entón, acontece algo. Drama é acción. Algo ten que pasar.
Alén diso, a nós atráenos a arte. A arte dramática ou arte da acción.
A acción transcendida pola arte, polo oficio, polo artificio (a dedicación, a profesión, a atención ao detalle). Esa acción que se funda na relación, no ti, e que, como arte, é poesía e vai alén.
Pero que é poesía?
Aí non teño outro remedio que recorrer ao tópico do poeta romántico por antonomasia:
“Que é poesía? Dis mentres cravas
na miña pupila a túa pupila azul.
Que é poesía? E ti pregúntasmo?
Poesía… es ti.”
Gustavo Adolfo Bécquer, neste hit poético, ponse dramático, dirixíndose á segunda persoa, ao ti. E non só nos fala da poesía, senón do amor, ou sexa, do teatro. Porque o teatro é cousa de amor ou non é. Porque o teatro, como delata a etimoloxía, é cousa de cravar as pupilas noutras pupilas, é cousa da mirada, é o lugar da visión. Porque o teatro non é sen ti, sen a relación directa coa espectadora, co espectador. O teatro é conexión e poesía. Conexión poética.
Xa hai moitos anos que son profe de persoas, polo xeral persoas novas, que queren facer teatro. Non canso de insistirlles que estudar teatro non é como estudar unha carreira desas nas que o importante é a competitividade e o individualismo. Non agochedes os apuntamentos, colaborade, facede equipa, buscade cómplices, abride as portas de par en par… Ninguén pode facer teatro só! E dígollelo eu que son medio misántropo, por non dicir misántropo enteiro! Pero eu agora sou profe e non estou a facer teatro. Cando o fixen foi porque econtrei cómplices e cando o volva facer ha ser polo mesmo.
Non é figurado, non é unha metáfora, senón algo literal: ninguén fai teatro só. Escribir un texto teatral, por exemplo, pode ser unha parte do proceso, pero non é teatro. O teatro faise en comunidade, corpo a corpo.
O teatro é unha arte milenaria e resistente. Resistiu as Guerras Mundiais, resiste os gobernos que tentan retirarlle os medios e os espazos, resiste os poderes que o censuran. Non hai quen esgane nin afogue o teatro. El sempre vai estar aí porque é connatural ao ser humano. Isto é incontestable e sinto poñerme así de taxativo, pero é. Non hai civilización humana sen teatro e canto menos teatro, menos civilización e menos humanidade. De tal xeito que esta arte se transforma nun paradigmático medidor do grao de civilización e humanidade dun país ou dun ecosistema cultural. Se cadra é por iso que, sempre que se fala ou se teoriza sobre o teatro, se acaba por falar de valores éticos e da propia condición humana.
Penso que isto, fronte a outras artes como a literatura, pode deberse a que o teatro, ao depender directamente da comunidade, é unha praxe artística que require dos corpos, das vontades, dos espazos e dos medios. Require das relacións, de ti, e nelas os valores sempre se poñen en xogo.
Unha boa novela, un bo libro de poesía pode escribilo unha persoa culta soíña, cun bolígrafo barato e un papel, mentres ca un espectáculo teatral require dun espazo especial, dunha equipa artística e dun tempo de investigación e preparación, un tempo de dedicación no que coincida toda esa equipa. Por iso é tan difícil facer unha compañía de teatro, que se manteña e que chegue a estrear espectáculos, sobre todo cando os espazos públicos para as artes escénicas son poucos e están a meirande parte do tempo desocupados e pechados. A ver se chega un día no que sexamos capaces de abrir os teatros e auditorios das cidades galegas, non só un par de días á semana, senón toda a semana.
Mentres tanto, o teatro ha seguir resistindo e ha sobreporse á pandemia e á burremia, incluso ao estrangulador afán crematístico.
Sen ti non hai un eu. E sen teatro non hai un nós.
27 de marzo, Día Mundial do Teatro
